Saturday, September 27, 2025

A Study of Ratnaprabha-Part- 14 DR. CHILAKAMARTHI DURGA PRASADA RAO,

 

 A Study of Ratnaprabha-Part- 14  

रत्नप्रभाविमर्शे तृतीयोsध्याय:

{Ratnaprabhaa vimarsha}

 Author: 

DR. CHILAKAMARTHI DURGA PRASADA RAO,

Bhasha praveena , Vedanta vidya Praveena,

M A (Sanskrit), M A (Telugu), M A (Philosophy)

 & Ph D  (Sanskrit)

 

            गताङ्कादग्रे......

            सत्तात्रैविद्ध्यम्

        सर्वेष्वप्यध्यासेषु अज्ञानमेव मूल कारणमिति वक्तव्यम् || एवं सर्वेप्यध्यासा: अनात्माधिष्ठानकाध्यासा: एव || आत्माधिष्ठानकाध्यासस्तु स्वप्नाध्यास: || तथा प्रपञ्चाध्यास: सर्वोऽपि आत्माधिष्ठानक एव ||

तत्राध्यासो द्विविध: प्रातिभासिको व्यावहारिकश्चेति || प्रातिभासिकाध्यासस्तु शुक्तिरजताध्यास: , रज्जुसर्पाध्यासश्च ||

प्रातिभासिकत्वं नाम प्रतिभासासमयवर्तित्वम् || यावद्रजताकार वृत्तित्वं तावदेव रजतस्य स्थितिरित्यर्थ: ||      

 अत एव तत्प्रातिभासिकमुच्यते ||

प्रातिभासिकत्वस्य अन्यं लक्षणमाप्यस्ति ||

ब्रह्मज्ञानेतरबाध्यत्वं प्रातिभासिकत्वमिति ||

ब्रह्मज्ञानेतरेण शुक्तिज्ञानेन रजतं बाध्यते , राजताध्यासो निवर्तते || एवं ब्रह्मज्ञानेतरेण

प्रबोधेन स्वप्नाध्यासो निवर्तते || एवमेव ब्रह्मज्ञानेतरेण रज्जुज्ञानेन सर्पाध्यासो निवर्तते च ||

आगन्तुकदोषजन्यत्वं प्रातिभासिक त्वमित्यप्याचक्षते || आगन्तुकदोषो नाम “ अनादिमूलाज्ञानभिन्नदोष: ” इत्युच्यते || स च काचादि दोष: || नेत्रगतकाचादि दोषवशाच्छुक्तौ राजतादिभ्रमो जायते || आगन्तुकनिद्रादोषवशादात्मनि स्वप्नाध्यासो जायते || एवं प्रातिभासिकाध्यासो विवक्षनीयो भवति ||

               व्यावहारिकाध्यासो नाम मूलाज्ञानजन्योsध्यास: || व्यावहारिकत्वं नाम ब्रह्मज्ञानमात्रबाध्यत्वम् || व्यावहारिकप्रपञ्चभ्रमस्तु ब्रह्मज्ञानेतरेण केनचन नैव निवर्तते || किन्तु ब्रह्मज्ञानेनैव निवर्तते || अत: ब्रह्मज्ञानमात्रबाध्यत्वं व्यावहारिकत्वमित्युपपन्नं भवति || अनादि दोषजन्यत्वमपि व्यावहारिकत्व प्रयोजनम् || व्यावहारिकाध्यासे मूलाविद्यैव दोषत्वेन हेतु: || अत: अनादिदोषजन्यत्वं प्रपञ्चाध्यासे उपपन्नं  भवति || एतादृश मनुभवमनुसृत्यैव सत्यत्वं त्रिविधमित्यु क्तम् ||

1.                 प्रातिभासिकसत्यत्वम्

2.                 व्यावहारिक सत्यत्वम्

          3 पारमार्थिक सत्यत्वम्

अत्र पारमार्थिकसत्यत्वं ब्रह्मण: , व्यावहारिकसत्यत्वं व्यावहारिकप्रपञ्चास्य प्रातिभासिकसत्यत्वं शुक्तिरजत, स्वप्नादीनाम् इति सत्त्तात्रैविध्य पक्षमाश्रित्य व्यवस्था कृता अद्वैते कैश्चित् ||   ... अनुवर्तते....                           

            

No comments: