శ్రీ జాషువ కవితలో మృత్యుతత్త్వవిశ్లేషణ

శ్రీ జాషువ కవితలో మృత్యుతత్త్వవిశ్లేషణ 

Dr. Chilakamarthi Durgaprasada Rao

3/106, Premanagar, Dayalbagh, AGRA.

9897959425.

Dr.cdprao@gmail.com

  

                                ఆధునికాంధ్ర కవులలో శ్రీ గుర్రం జాషువ గార్కి ఒక సమున్నతమైన  స్థానం ఉంది. తన సహజకవితాశక్తిని స్వార్థానికి కాక విశ్వకళ్యాణానికి వెచ్చించిన మహనీయుడాయన. ఆయన కొంతమంది సామాన్యకవుల వలె అందమైన భవనాల్లో నివసిస్తూ విరహగీతాలు ఆలపించలేదు. ప్రజలబాధల్ని ఉత్ప్రేక్షించుకుంటూ కవితలు చెప్పలేదు.  ఖ్యాతిలాభగౌరవాలను ఆశించి తన కవితాశక్తిని ఏ సిద్ధాంతానికో తాకట్టు పెట్టలేదు  సమాజంపై ద్వేషం పెంచే ఆకలికవిత్వాలు చీకటికవిత్వాలు అల్లలేదు. నిర్హేతుకంగా ఒక వ్యక్తిని గాని , వ్యవస్థను గాని, మతాన్ని గాని పొగడ లేదు, తెగడను లేదు. సమాజంలోని క్రూరత్వానికి భయపడి పిఱికిపందవలె పాఱిపోలేదు. అలాగని సమాజంలోని వింతవింత పోకడలపట్ల ఉదాసీనత వహించలేదు.

        ఆయన సమాజంలో చాలలోతుగా  పాతుకుపోయిన సాంఘిక ఆర్ధిక అసమానతలనే కుళ్ళును తొలగించి చైతన్యవంతం చేసి ముందుకు నడిపించే కళ్యాణప్రదమైన కవిత్వాన్ని అందించారు. సాంప్రదాయబద్ధమైన ఛందస్సులో, జనసామాన్యభాషలో కావ్యాలు వెలయించారు. సమాజాన్ని పట్టిపీడిస్తున్న అన్ని సమస్యలను కవితావస్తువుగా స్వీకరించి, విశ్లేషించి  ఆ సమస్యలకు పరిష్కారముద్రను కూడ చేకూర్చారు. కవిగా తనకు సంఘం పట్ల గల బాధ్యతను నూటికి నూరుపాళ్ళు నిర్వర్తించి కృతకృత్యులయ్యారు. ప్రజలహృదయాల్లోను, నాల్కలపైన శాశ్వతంగా నిల్చిపోయారు. ఆయన కేవలం కవియే కాదు. సంఘసంస్కర్త . కవి, సంఘసంస్కర్త మాత్రమే కాదు. తత్త్వవేత్త కూడ.        

        శ్రీ జాషువ తమ కావ్యాల్లో సందర్భానుసారంగా ఎన్నో తాత్త్వికవిషయాలను ప్రస్తావించారు. అలాంటి విషయాల్లో మృత్యువు ఒకటి. “ నాకు మృత్యువంటే భయం లేదు . ఎందుకంటే నేనున్నంతసేపు అది రాదు . అది వస్తే నేనుండను ” అని ఒక

సుప్రసిద్ధ ఆధునిక కవి ఎంత చమత్కరింఛినా ,     “ పుట్టిన వానికి చావు  తప్పదు”  అని  శాస్త్రాలన్ని మృత్యువు యొక్క  అనివార్యతను  నొక్కి చెబుతున్నా మానవజాతి ఆవిర్భవించిననాటి నుండి నేటి వరకు ప్రతినిమిషం  అందరిని వెంటాడేది మరణభయం.

               సాధారణంగా  ఒక విషయానికి సంబంధించిన  భయం తొలగిపోవాలనుకుంటే ఆ విషయం సమగ్రంగా తెలుసుకోవడమే ఉత్తమమైన మార్గమని తత్త్వశాస్త్రం చెబుతుంది. అందువల్ల మృత్యుభయం తొలగిపోవాలంటే దానికి సంబంధించిన యథార్థస్వరూపం  తెలుసుకోవలసిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. ఇక మృత్యువు గురించి  జాషువ గారు వ్యక్తీకరింఛిన అభిప్రాయాలు  తెలుసుకునే ముందు కొంతమంది ప్రాచీనుల అభిప్రాయాలు ముందుగా పరిశీలించడం సబబు.  మృత్యువంటే మరణం . దీన్ని ఆంగ్ల భాషలో death అంటారు . ఈ పదానికి  The Total  cessation of life  process that eventually occurs in all living organism  అని నిర్వచనం . అనగా జీవి తన జీవత్వాన్ని సంపూర్ణంగా కోల్పోవడమే మరణంగా చెప్పవచ్చు .  ఈ స్థితి చాల సహజమైనదని శాస్త్రకారులు భావించారు.              

            ఈ శరీరమనేది ఒక పంజరం . ఆ పంజరానికి తొమ్మిది ద్వారాలున్నాయి. అవన్నీ తెరిచే ఉన్నాయి. పంజరంలో గాలి అనే చిలుక ఉంది. అది ఉంటే ఎలా ఉందని ఆశ్చర్య పోవాలేగాని పోతే ఆశ్చర్యం దేనికి?  అంటారు మన పెద్దలు.     

“   ఉద్ఘాటితనవద్వారే

పంజరే విహగోs నిల: 

యత్తిష్థతి తదాశ్చర్యం

 ప్రయాతే విస్మయ: కుత:? ”

మరణం చాల సహజమైనదని  కాళిదాసు కూడ తన రఘువంశంలో వ్యక్తం చేశాడు.

రఘుమహారాజు కుమారుడు అజుడు . ఆయన భార్య ఇందుమతి. ఆమె మరణించినప్పుడు అజుడు హృదయవిదారకంగా ఏడుస్తున్నాడు.  అపుడు నారదమహర్షి ఆయన్ని ఓదారుస్తూ “ ఓ మహారాజా! జీవులకు మరణం సహజమైనది. జీవించడమే అసహజం ” అంటాడు.

మరణం ప్రకృతి: శరీరిణామ్

వికృతి: జీవితముచ్యతే బుధై:

క్షణమప్యవతిష్థతే శ్వస

న్యది జంతుర్నను లాభావానసౌ            ( రఘువంశం -8 వ సర్గ . శ్లో -౮౭ )  

మహాభారతంలో అర్జునుడు, తనకుమారుడైన  అభిమన్యుని అకాలమరణానికి విలపిస్తుండగా శ్రీకృష్ణుడు ఓదారుస్తు “ అర్జునా! నువ్వు నీ కుమారునిగా భావిస్తున్న వ్యక్తి ఒక అదృశ్యశక్తి నుంచి ఉద్భవించాడు. మరల అక్కడికే చేరుకున్నాడు. అతడు నీకు సంబంధించినవాడు కాదు. కాబట్టి  నువ్వు విచారించడం అంత మంచిది కాదు అంటాడు. జర్మన్ తత్త్వవేత్త Johann Gottieb  Fichte (1762-1814 A.D)    ఇంచుమించు ఇదే అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తం  చెయ్యడం మనం గమనించవచ్చు. “What we call life is perhaps death and what we call death takes us back to the realm from which we are brought down to this life”. మొత్తం మీద  తత్త్వవేత్త లందరు మరణం సహజమైనదని , అనివార్యమని దాని గురించి భయపడవద్దని హెచ్చరించారు.

భారతీయతత్త్వశాస్తం ఇంకొంచెం ముందుకెళ్ళి  అసలు మృత్యువు రాకుండా  ఉండా లంటే ఏఏ జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలో సూచించింది.

ఓ మూర్ఖుడా! మృత్యువుకెందుకురా అనవసరంగా భయపడతావు. ఒకవేళ నువ్వు భయపడినా నిన్ను యముడు వదులుతాడనుకుంటున్నావా! వదిలే ప్రసక్తి లేదు.  నువ్వొక పని చెయ్యి . పుట్టనివాణ్ణి  ఆయనేమీ చెయ్యలేడు. అందువల్ల పుట్టకుండ ఉండడానికి ప్రయత్నం చెయ్యి . అందువల్ల పునరావృత్తిరహితమైన ఆత్మజ్ఞానం సంపాదించుకో” అని హితం చెబుతుంది.

మృత్యో: బిభేషి కిం మూర్ఖ!

భీతం ముంచతి వై యమ:

ఆజాతం నైవ గృహ్ణాతి  

కురు యత్నమజన్మని

ఉపనిషత్తుల సారాంశమైన భగవద్గీత కూడ మృత్యువును వర్ణిస్తూ - మనిషికి  బాల్యం , యౌవనం , వార్థక్యం అనే మూడు దశలున్నట్లే ఈ శరీరాన్ని విడిచి వేరొక  శరీరాన్ని  పొందడమనే దశ కూడ ఉంది . అందువల్ల ధీరుడైన వాడు దాన్ని తలుచుకుని దు:ఖించడు - అంటుంది .    

దేహినోSస్మిన్యథా దేహే

కౌమారం యౌవనం జరా

తథా దేహాంతరప్రాప్తి:

ధీరస్తత్ర  న ముహ్యతి    ( భగవద్గీత –సాంఖ్యయోగం-శ్లో. 13)

 పైన చెప్పిన శాస్త్రకారుల మాటలసారాంశం గ్రహిస్తే మరణం చాల సహజమైనదని , అనివార్యమని , దు:ఖించడం చాల అవివేకమని తెలుస్తుంది.  

ఇక ఆధునిక కవిచక్రవర్తి శ్రీ జాషువ  మృత్యుతత్త్వాన్ని ఎలా విశ్లేషించారో చూద్దాం.

వారి కృతుల్లో ముంతాజమహల్ ఒకటి . అందులో  ముంతాజ్ షాజహానుల ఆదర్శ ప్రణయం చిత్రీకరించారు కవి.

 “  ఆ సతీపతుల గాఢాశ్లేషముననుండి

జారిపోయిన నిమేషంబులేదు”  అంటారు కవి. వారి ప్రణయం అంత చక్కనిది, చిక్కనిది, చెక్కుచెదరనిది. కాని దైవం చిన్నచూపు చూశాడు. ప్రకృతి కన్నెర్ర జేసింది . ముంతాజ్ అస్వస్థురాలయింది. మృత్యుముఖానికి క్రమక్రమంగా చేరువౌతో ఉంది. ఆమెను దక్కిం చుకోడానికి షాజహాను చేయని ప్రయత్నం లేదు. చివరికి భగవంతునిపై భారం వేశాడు. కవి మాటల్లో చెప్పాలంటే :

“భక్తి దైవారమానెడు వజ్రమణులు

భూతలేశ్వరుడల్లాకు  మ్రోక్కుకొనియె  

కాని ఇల్లాలు స్వస్థత గాంచదయ్యె  

చండతరుడైన విధి లంచగొండి కాదు ”

ఆమె జీవితం క్షణాల్లో ముగియనుంది. అతని కళ్ళు ధారాపాతంగా వర్షిస్తున్నాయి.

ఎంతమంది ఓదారుస్తున్నా ఆయనకు ఊరట కలగడం లేదు. చివరకు ఆ ఉత్తమ ఇల్లాలే ఆయన్ని ఓదార్చడానికి సిద్ధమయింది. సాధారణంగా అటువంటి స్థితిలో మరో ఇల్లాలైతే భర్తతో “ మీరు మరో వివాహం చేసుకోకండి . పిల్లల్ని జాగ్రత్తగా చూసుకుంటూ ఉండండి . నన్ను మరచి పోకండి  నేనులేని లోటు వాళ్లకు రానీయకండి” అని ఏవేవో చెప్పేది. కాని ఆమె మహాపతివ్రత . అతనికి ధైర్యస్థైర్యాలు చేకూర్చడానికి తత్త్వోపదేశం ఎలా చేసిందో చూడండి.

“ఈ సుఖదు:ఖమిశ్రమమహీవలయంబను సత్రశాలలో

నీ సతినై ముగింఛితిని నేటికి నాదు ప్రవాసదీక్ష ఓ

ధీసముపేత! ఇట్టి పరదేశుల చెల్మి తిరంబు కాదు, క్ష్మా

వాసకథావిశేషములు స్వాప్నికముల్ చపలావిలాసముల్”

ఓ నాథా! ఈ లోకం ఒక సత్రశాల. ఇందు  సుఖాలు, దు:ఖాలు రెండు ఉన్నాయి. నేను  ఎక్కడ నుండో ఇక్కడకు వచ్చి నీకు అండగా ఉంటూ నేటితో నా దీక్ష ముగిస్తున్నాను. ఇక ఎక్క డ నుంచో  వచ్చినవారు ఇక్కడ శాశ్వతంగా ఉండిపోరుగదా! పరాయి దేశం నుండి వచ్చినవారితో స్నేహం శాశ్వతంగా ఉండదు కదా ! ఈ మానవ జీవితం స్వప్న తుల్యం అశాశ్వతం అని గ్రహించండి.

“ ఈ తనువుండు నంతవరకెంతయు నెమ్మది లేదు ప్రాణికీ

భూతలమందు కష్ట సుఖముల్ చెలికత్తియలై భజించు నా         

శాతరలాక్షి తాండవము సల్పుచునుండును మృత్యుదేవతా

ద్యూతవినోదరంగమిది తోరపు సంపదలెల్ల పాచికల్  

ఓ రాజా! మనిషికి బ్రతికున్నంతకాలం శాంతి ఉండదు . కష్టసుఖాలు వెంటాడుతూనే ఉంటాయి. మరణించిన తరువాతనే నిజమైన శాంతి లభిస్తుంది. ఆశ అనే స్త్రీ తాండవం చేస్తూ ఉంటుంది. ఈ శరీరం మృత్యుదేవత వినోదించే క్రీడారంగం. సంపదలు పాచికలు.  ఈ భావాలు ప్రముఖ గ్రీకు కవి నాటక కారుడు అయిన Aeschylus ( 525-456B.C) మహూదయుడు ప్రకటించిన call no man happy till he is dead అనే  అభిప్రాయాన్ని పోలి ఉంది. 

“ఆవిరి యోడలో జలధియాన మొనర్చెడు బాటసారులో

 భూవర! రేవులందు దిగిపోవుదురించుక వెన్కముందుగా

ఈ వసుధాపణంబు పని యెల్ల ముగించి స్వదేశగాములై

పోవుచు వచ్చుచుంద్రు సతముం బ్రజలీ నరజన్మవర్తకుల్”

ఓ రాజా!  మనమంతా ఆవిరి అనే ఓడనెక్కి సముద్రంలో ప్రయాణం చేస్తున్న బాట సారులం.  కొంచెం వెనుక ముందుగా ఎవరి రేవుల్లో వాళ్ళు దిగిపోతాం . అందరం వ్యాపారం కోసం ఇక్కడకు వచ్చిన  వర్తకులం. ఇక్కడ మన వ్యాపారం పూర్తికాగానే ఎవరిదారిన వారు వెళ్లి పోయే మాదిరిగా మనం ఈ జీవనవ్యాపారం పూర్తికాగానే ఎవరిత్రోవ వారు వెళ్లిపోవలసిందేకదా!

 “సమతాచిహ్నితమైన యీ మరణమీసర్వంసహా వేదనా

సమరశ్రాంతుల కౌగిలించుకొని విశ్రాం తిం బ్రసాదిం చెడున్

హుమయూనాదులు మీపితామహుల బోలుర్వీధరుల్పెక్కురీ

సుమశయ్యంబవళింఛి మేల్కొనరహస్సుల్ పెక్కులిట్లేగినన్       

ఓ మహారాజా! సమత్వాన్ని తెలియజేసే ఈ మరణానికి తారతమ్య వివక్ష లేదు.

దానికందరూ ఒక్కటే . అది ఈ లోకంలోని బాధలతో అలమటింఛి అలసిపోయిన  వారిని ప్రేమతో కౌగిలించుకుని శాశ్వతమైన విశ్రాంతిని ప్రసాదిస్తుంది. అందుకే కాబోలు మీ తాత హుమయూను, మీ  తండ్రి జహంగీరు వంటి ఎందరో సర్వసర్వం సహా చక్రవర్తులు ఈ మృత్యువనే పూలపానుపుపై పరుండి ఎన్ని రోజులు గడిచినా లేవడం లేదు.

“ఏ పుష్పంబును జేసి వాడుకొనునో ఈ దేహమున్ దైవమో

భూపశ్రేష్ట! విచారమందకుము మామూలే కదా ఈ మృతి

వ్యాపారంబు సమస్తజీవులకు విశ్వవ్యాఘ్రి గర్భంబునన్

మాపున్రేపును ఎందఱో యిముడుచున్నారందు నే నొక్కతెన్”

                 ఓ రాజా ! భగవంతుడు నా ఈ శరీరాన్ని ఏ పువ్వుగా మార్చి వాడుకోదలచాడో! నా గురించి విచారించకు. పుట్టిన ప్రతి జీవికీ  మరణం సాధారణమైన విషయమే కదా! ఈ ప్రపంచమనే పెద్దపులి గర్భంలో నిన్న, నేడు, రేపు ఎంతోమంది ఇమిడిపోతున్నారు. వారిలో నేనొకదాన్ని. మీరు  నా గురించి ఎటువంటి చింత పెట్టుకోకండి.

                              శ్రీ జాషువ గారి విశ్లేషణ రాసాత్మకంగాను, అలంకారయుక్తంగాను కన్పించినా ఎంతో తాత్త్వికచింతన , తపన అందులో దాగి ఉంది. నీరసమైన తత్త్వశాస్త్రాన్ని కూడ రసాత్మకంగా చెప్పడంలో ఆయన  చేయి తిరిగిన చతురుడు. స్మశానాన్ని సైతం “ అవని పాలించు భస్మ సింహాసనంబు” అని  వర్ణించడం ఆయనకే చెల్లింది. మానవజీవితపు క్షణికత్వాన్ని, మృత్యువు యొక్క సహజతను , సమత్వాన్ని , అనివార్యతను , దాన్ని ఎదుర్కోడానికి కావలసిన ధైర్యస్థైర్యాల ఆవశ్యకతను రసాత్మకంగా వర్ణించిన జాషువ గారి అభిప్రాయాలు ఉపనిషత్తులు తదితర తత్త్వవేత్తల అభిప్రాయాలకు సరితూగగలవనడంలో ఎటువంటి సందేహం లేదు. ఆయన వెలువరించిన భావాలు మనలో దాగి ఉన్నమరణభయాన్ని కొద్దో గొప్పో పోగొ ట్ట గలవనడంలో ఎటువంటి సందేహం లేదు. ఆయన తెలుగువాడు కావడం  మన పురాకృతసుకృతం.                        

                                                  ***