The views of Kalidasa on education

-THE VIEWS OF KALIDASA ON EDUCATION

Dr. Durgaprasada Rao Chilakamarthi

Reader of Sanskrit (Retd)
3/106, Premnagar, Dayalbagh,

AGRA-282005

09897959425

dr.cdprao@gmail.com

Man is considered to be superior to all other animals by virtue of having knowledge. विद्याविहीन: पशु: (भर्तृहरि:)

Knowledge is acquired through education. Therefore man without education is considered to be beast. Regarding the system of education the Upanishads say that the teacher is the prime unit. The student comes next. Knowledge unites the teacher and the taught while instruction is the means for the union.

 आचार्य: पूर्वरूपम् अन्तेवास्युत्तर रूपम् विद्या सन्धि: प्रवनं सन्धानम् (तैत्तिरीय उप-४)

From time immemorial education has been playing an important role not only in our country but also throughout the world. Many Poets, Philosophers, Educationalists and Psychologists have interpreted and defined education in their respective ways. Among them Kalidasa's interpretation is unique which throws light on many aspects of education. While writing poetry he contextually gives many points regarding the system of education. Of these ideas some are direct and the others are suggestive and allegorical. Though Kalidasa belongs to a particular region and period the ideas contributed by him are universal and eternal. They are not only interesting but also worth practicing. In this article an attempt is made to give some of the ideas of Kalidasa on education.

Kalidasa in his famous work ‘Kumarasambhava’ while narrating the schooling of Parvathi allegorically explains that as the swans resort to the Ganges when autumn sets in or as their native luster returns to the luminous herbs at nightfall, so the knowledge acquired in her previous life came to Parvathi at the time of initiation. 

तां हंसमाला: शरदीव गंगां महौषधिं नक्तमिवावभास:||

 स्थिरॊपदॆशादुपदेशकाले प्रपॆदिरे प्राक्तनजन्मविद्या: ( कुमारसंभवम्)

Naturally the abode of the swans is the river Ganges. But in the rainy season, afraid of rainfall, they leave the Ganges and go to the higher regions of the mountains where there is no rainfall and get back to their natural abode in the autumn season. Similarly the luster of herbs is not visible at the day time due to the domination of sunlight. The light which is latent in the herbs becomes manifest at night.

By these two illustrations it is evident that knowledge does not come from outside. It is latent in us and becomes manifest on the initiation of a Guru. The idea given by Swami Vivekananda, i.e., “education is a manifestation of perfection already in man” corroborates the idea of Kalidasa. This same idea is given by modern psychologists also. Regarding the teaching technique Kalidasa says that acquisition of knowledge is one thing and the transmission of the same to others is another. A person who has both qualities in abundance is considered to be the best among teachers.

 श्लिष्टा क्रिया कस्यचिदात्मसंस्था

संक्रान्तिरन्यस्य विशॆषयुक्ता

यस्योभयं साधु स शिक्षकाणां

धुरि प्रतिष्टापयितव्य एव | ( मालविकाग्निमित्रम्)

Thus it is clear that a teacher becomes great not merely by possessing knowledge but by expertly transmitting it. Regarding the mechanics of acquiring knowledge in kalidasa's  Raghuvamsa the sage Vasista advised Dilipa to follow the cow to win its favor by assiduously and abstemiously consuming herbs and other plant products just as one gets knowledge by assiduously and systematically learning things right from the fundamentals.

वन्यवृत्तिरिमां शश्वदात्मानुगमनेन गां

विद्यामभ्यसनेनैव प्रसादयितुमर्हसि ( रघुवंश:)

Here Kalidasa by using this Upamana suggests that the study must be continuous till the subject is mastered. As Thamos Alva Edison succinctly avers, genius is one percent inspiration and ninety nine percent perspiration . And to acquire knowledge there is no alternative except hard work and deep study. Kalidasa while giving the purpose of education opines that knowledge alone is the purpose of education but not money. He who studies for acquisition of wealth will be treated as a petty trader. 

यस्यार्जनं केवलजीविकायै

तं ज्ञानपण्यं वणिजं वदन्ति|

There is nothing wrong in acquiring wealth through education but wealth should not become the prime motto of education. While describing the characteristics of Raghu dynasty Kalidasa explains that the kings of Raghu dynasty used to study the sastras in their child-hood. 

शैशवेभ्यस्तविद्यानां यौवने विषयैषिणां

वार्धके मुनिवृत्तीनां योगेनान्ते तनुत्यजाम्| ( रघुवंश:)

By this it is clear that childhood is the right age of education. 

                                                 

 With regard to the patronization of education Kalidasa strongly suggests that education should be patronized by the Government alone and there should be no private involvement. 

प्रजानां विनयाधानाद्रक्षणाद्भरणादपि

स पिता पितरस्तासां केवलं जन्महेतव: ( रघुवंश:)

Dilipa, by treating his subjects with love, kindness and liberal outlook and educating them to a high degree, endears himself to them who naturally treat him as their Father through their biological fathers are different. In other words he literally became their friend, philosopher and guide. In the education system the student plays a vital role. He is expected to be good and have genuine love for knowledge. Moreover he is expected to implement the four phases of learning i.e. studying, teaching, practicing and spreading. Then only the sole aim of education is fulfilled. Therefore it is the prime duty of the Guru to select a good student for imparting knowledge. The student should be morally ethically and academically fit to Impart knowledge. There is a saying that we can get a good teacher but we can not get a good student. So the selection of a suitable student is also essential while spreading knowledge in his own turn.

The sage Kanva after knowing that Sakunthala had married Dushyanta in the gandharva type of marriage exhorts thus. 

वत्से! सुशिष्यपरिधत्ता विद्येवाsशोचनीयासि संवृत्ता ( अभिज्ञान शाकुन्तलम्)

Oh! My dear daughter! Now you have come to a matured state of knowledge after having been taught and brought up by me. I am satisfied that my mission is fulfilled. Now I am happy and free from agony like a teacher who imparts knowledge to a suitable student.

In this article some ideas of Kalidasa on education are presented. Many more ideas are yet to be discovered from his other works also. The ideas hitherto projected are not only universal but also eternal. They are applicable even to the present society. We can achieve a better position in education if we understand the ideas properly and implement them scrupulously.

ధీరుడే మోక్షార్హుడు

ధీరుడే మోక్షార్హు డు

డాక్టర్. చిలకమర్తి.దుర్గాప్రసాదరావు.

dr.cdprao @gmail.com

09897959425

సమస్త జీవకోటిలో మనిషికి ఎంతో ప్రాధాన్యం ఉంది. మానవుడు తన జీవితంలో సాధించవలసిన వాటిని పురుషార్థాలని అంటారు. అవి ధర్మం, అర్థం, కామం, మోక్షం అని నాలుగు. వీటిలో మోక్షం ఉత్తమ పురుషార్థం. అది కేవలం ఆనందస్వరూపమే కాదు శాశ్వతమైనది కూడ. మానవుడు తన యథార్థ స్వరూపాన్ని తెలుసుకోవడం వల్లనే అది లభిస్తుంది. ఉదాహరణకి మనం ఒక వస్తువుని చూస్తున్నామనుకుంటే చూసేది కన్ను మాత్రమే కాదు. ఒక శబ్దాన్ని వింటున్నామనుకుంటే వినేది చెవి మాత్రమే కాదు. అలాగే మనం ఒకరితో మాట్లాడుతున్నామనుకుంటే మాట్లాడేది నోరు మాత్రమే కాదు. రోడ్డు మీద నడుస్తున్నామనుకుంటే నడిచేవి కాళ్లు మాత్రమే కాదు. ఒకవేళ ఆవే అయితే శవంకూడ చూడగలగాలి. కాని చూడదు. కారణం కళ్లు లేకకాదు. చూసేది కళ్లు కావు కాబట్టి. అదేవిధంగా శవం కూడ వినాలి, కాని వినదు . ఎందుకంటే వినేవి చెవులు కాదు కాబట్టి . అలాగే నడిచేవి కాళ్లుకావు . ఒకవేళ కాళ్లే అయితే శవం కూడ నడవగలిగుండేది. దీన్ని బట్టి మనకో విషయం స్పష్టంగా తెలుస్తోంది. అదేంటంటే మన శరీరంలో ఉండే ఒకే ఒక పదార్థం వివిధ సాధనాల ద్వారా ఈ పనులన్నీ చేసుకుపోతోంది. ఒకే విద్యుత్తు లైటు ద్వార వెలుగుతోంది , ఫేను ద్వారా తిరుగుతోంది, రేడియో ద్వారా మాట్లాడుతోంది, టి.వి ద్వారా మాటలతో బాటు బొమ్మలు కూడ చూపిస్తోంది. కాని వీటన్నిటిలో ప్రవహించే విద్యుత్తు మాత్రం ఒక్కటే. అలాగే ఒకే చైతన్య శక్తి అనేక ఇంద్రియాల ద్వార అనేక విధములైన పనులు చేసుకుంటూ పోతోంది. చేసేది మాత్రం ఒక్కటే. మన అనుభవంలో ఉన్న ఒక మరొక విషయాన్ని పరిశీలిద్దాం. “నేను దేన్ని చూస్తున్నానో దాన్నే ముట్టుకుంటున్నాను" అని మనం అంటాం . ఇక్కడ వాస్తవానికి చూసేది కన్ను ముట్టుకునేది చేయి. కన్ను జ్ఞానేంద్రియం, చేయి కర్మేంద్రియం . రెండు వేరు వేరు. కాని ఈ రెంటికి 'నేను'తో ముడిపెట్టి మాట్లాడుతున్నాం. అలాగే ' నేను దేన్ని పట్టు కున్నానో దాన్నే రుచిచూస్తున్నాను' అని అంటాం . ఇక్కడ పట్టుకునేది చెయ్యి రుచి చూసేది నాలుక . రెండు వేరు వేరు. కాని ఆ రెంటికి నేనుతో ముడిపెట్టి మాట్లాడుతున్నాం. దీన్ని బట్టి వివిధ ఇంద్రియాల ద్వార వివిధ పనులు నిర్వహిస్తున్నది ఒక్కటేనని మాత్రం స్పష్టం అవుతోంది. అదే ఆత్మ . అదే మన అసలు స్వరూపం . మిగిలినవన్నీ దానికి తొడుగులే. అది శరీరంలో ఉంటే శివం బయటికి పోతే మిగిలేది శవం. దాన్ని తెలుసుకోవడమే ఆత్మజ్ఞానం. అదే మానవ జీవిత లక్ష్యం. అదే పరమార్థం . మానవ జీవితానికి అంతకంటే అధికమైన ప్రయోజనం వేరేదీ లేదని శాస్త్రాలన్నీ ఘోషిస్తున్నాయి. ( ఆత్మలాభాన్న పరం విద్యతే కించిత్ )

ఈ సృష్టిలో మోక్షం పొందే అర్హత మనిషికి మాత్రమే ఉంది, వేరెవరికి లేదు. మనుషుల్లో కూడ కొంతమందికే ఉంది. అందుకే వేలకొలది మానవుల్లో ఒకడు మాత్రమే నా కోసం ప్రయత్నం చేస్తాడని , అలా ప్రయత్నం చేసే వేలమందిలో ఒక్కడు మాత్రమే నన్ను సరిగా తెలుసుకోగలుగుతున్నాడని గీతలో చెప్పబడింది.

"మనుష్యాణాం సహస్రేషు కశ్చిద్యతతి సిద్ధయే

యతతామపి సిద్ధానాం కశ్చిన్మాం వేత్తి తత్త్వత:”

దీన్ని బట్టి మోక్షం చాల ఉన్నతమైందని అది పొందగలిగేవారు చాల తక్కువమంది మాత్రమే ఉంటారని తెలుస్తోంది. అంతే గాక ఆ వ్యక్తిని ' కశ్చిత్' అనే పదంతో శాస్త్రాలు సూచిస్తున్నాయి. దానికి 'ఒకానొకడు' అని అర్థం . కుల, మత, దేశ, జాతి, లింగ వివక్షలేని ఒక వ్యక్తిని ఆ పదం సూచిస్తోంది. దీన్ని బట్టి మోక్షానికి కులం గాని , మతం గాని, దేశం గాని, జాతి గాని, స్త్రీపురుష భేదం గాని ఆటంకాలు కావని స్పష్టంగా తెలుస్తోంది. కాని ఒక్క లక్షణం మాత్రం తప్పకుండ ఉండాలని ఉపనిషత్తులు ధర్మశాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి. ఆ లక్షణం ఏమిటంటే ధీరత్వం . ఉపనిషత్తులు కొన్ని వందలసార్లు ఆ పదాన్ని ప్రయోగించాయి.

'కశ్చిద్ధీర: ప్రత్యగాత్మానమైక్షత్

ఆవృత్త చక్షు: అమృతత్త్వమిచ్ఛన్'

అంటోంది కఠోపనిషత్తు.

ఇంద్రియాలు సాధారణంగా బహిర్ముఖంగా ఉండి బాహ్యమైన విషయాలనే ఆకర్షిస్తాయి. ఉదాహరణకు కన్ను బయటనున్న వస్తువుల్నే చూస్తుందిగాని శరీరం లోపలున్న వస్తువుల్ని చూడ లేదు. అలాగే చెవి బయట నున్న శబ్దాల్నే వింటుంది గాని శరీరం లోపలనుండి వినిపించే శబ్దాల్ని వినలేదు. మిగిలిన నాలుక , ముక్కు , చర్మం కూడ ఇదే స్థితిలో ఉన్నాయి. బాహ్య ప్రవృత్తి వాటి సహజధర్మం. అటువంటి బాహ్యప్రవృత్తి కలిగిన ఇంద్రియాలను అంతర్ముఖం చేయగలిగిన ధీరుడైన వ్యక్తి మాత్రమే అమృతత్వ రూపమైన మోక్షాన్ని పొందగలుగుతున్నాడు. అందువల్ల ధీరత్వమే మోక్షానికి ప్రధానమైన అర్హత అనడంలో ఎటువంటి సందేహం గాని భిన్నాభిప్రాయం గాని లేదు.

ఇక ధీరత్వం అంటే ఏంటో తెలుసుకుందాం. కాళిదాస మహాకవి తన కుమారసంభవంలో ధీరత్వమంటే ఏమిటో 'వికారహేతౌ సతి విక్రియంతే

యేషాం న చేతాంసి త ఏవ ధీరా:' అని చాల చక్కగ వివరించాడు.

మనస్సు వికారం( ప్రలోభం/కలత) చెందడానికి పరిస్థితులన్నీ అనుకూలంగా ఉండి ప్రేరేపిస్తున్నప్పటికి ఎవరి మనస్సు ఎటువంటి వికారమూ పొందకుండ నిశ్చలంగా ఉంటుందో అటువంటి వాడే ధీరుడు. దీన్ని బట్టి బాహ్య ప్రపంచంలో ఎన్ని ఆకర్షణలున్న ప్పటికి ఎవరు ఎటువంటి ఆకర్షణలకు లొంగక అమృతత్త్వాన్ని కోరుకుంటూ మనస్సును ఇంద్రియాలను అంతర్ముఖం చేసుకుంటాడో అటువంటివానికి అంతరాత్మ దర్శనం కలిగి మోక్షం లభిస్తుందని శాస్త్రాలన్నీ వివరిస్తున్నాయి.

కాబట్టి ప్రతి వ్యక్తి అనిత్యమైన బాహ్యప్రపంచం పట్ల వ్యామోహం విడిచిపెట్టి , ఆకర్షణలకు లొంగక ఇంద్రియాలను మనస్సును అంతర్ముఖం చేసుకుని ఆత్మసాక్షాత్కారరూపమైన పరమార్థాన్ని పొందడమే మోక్షం . ఇదే మానవజీవితపరమార్థం. ఇది కష్ట సాధ్యం కావచ్చునేమో గాని అసాధ్యం మాత్రం కాదు. ఎందుకంటే మన మహర్షులు కష్ట సాధ్య మైనవి చెప్పి ఉండొచ్చు గాని అసాధ్యమైనవి ఎన్నడూ చెప్పలేదు. ఇక లక్ష్యం చాల ఉన్నతమైనదైనప్పుడు దాన్ని సాధించడానికి కొంత కష్టపడడంలో తప్పేమీలేదు. కాబట్టి మనం ఈ మార్గంలో ముందుకు సాగుదాం. లక్ష్యాన్ని సాధిద్దాం. ఇంతకు మోక్షం అంటే మరేదో కాదు జన్మమరణ చక్రం నుంచి బయట పడడమే. చక్రానికి ఆదిలేదు అంతంలేదు. మనం ఎన్నో లన్మలెత్తాం . ఇంకా ఎన్నోజన్మలెత్తాలి. ఎప్పుడు మొదలైనదో తెలీదు ఎప్పుడు ముగుస్తుందో కూడ తెలీదు. అందుకే దీన్ని సంసారచక్రం అన్నాం. ఆత్మ జ్ఞానం వల్ల మాత్రమే ఈ సంసారచక్రం నుంచి బయట పడ గలుగుతాం . వేరే మార్గం లేదు.

యాచన కన్న యోచన మి

-->

యాచన కన్న యోచన మిన్న

డాక్టర్. చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాదరావు

9897959425

dr.cdprao@gmail.com

శివుడు ఆది భిక్షువు. ఆయన ఎంతగొప్పవాడైన భిక్షాటన మాత్రం తలవంపు పనే . ఆయన కది తలవంపు కాక పోయినా ఆయన భార్య పార్వతికి మాత్రం చిన్నతనంగానే తోచింది. అవును మరి. మగడు బిచ్చగాడైతే ఆలికి తలవంపే కదా! ఎలాగైన ఆయన్ని మాన్పించాలి. ఎంతో ఆలోచించింది. ఆయనకు ఎలా నచ్చ చెప్పాలో నిర్ణయించుకుంది . చివరికి ఇలా సలహా ఇచ్చింది.

" ఏవండి! మీరు శ్రీ రాముని దగ్గరకు వెళ్లండి. కొంచెం భూమి ఇమ్మని అడగండి. ఆయన కాదనడు. తప్పకుండ కొంతభూమి ఇస్తాడు. ఇక కుబేరుడు మీకు ఆప్తమిత్రుడే కదా! ఆయన్నడిగి విత్తనాలు తెచ్చుకోండి. బలరాముడున్నాడు. ఆయనదగ్గరకెళ్లి నాగలి ఇమ్మని అడగండి. తప్పకుండ ఇస్తాడు. కాదనడు. యమధర్మరాజు దగ్గరకెళ్లి దున్నపోతునడిగి తీసుకు రండి. మన దగ్గర ఒక ఎద్దు ఉండనే ఉందికదా! ఆ రెండు నాగలికి రెండుప్రక్కల కట్టడానికి సరిపోతాయి. ఇక మీదగ్గరున్న త్రిశూలం నాగలికి కర్రుగా ఉపయోగపడుతుంది. (నీళ్ల బెడద లేనేలేదు. ఎందుకంటే ఆయన నెత్తి మీద గంగ ఎప్పుడూ ప్రవహిస్తూనే ఉంటుంది. గంగ సవతి కాబట్టి పార్వతీదేవి ఈ విషయం ప్రస్తావించలేదు. ఆమె ప్రస్తావించక పోయినా అందరికి ఇది తెలిసిన విషయమే). నేనే మీకు స్వయంగా అన్నం వండి పట్టుకొస్తాను. మన అబ్బాయి కుమార స్వామి ఎద్దుని దున్నపోతుని రోజు మేపుకొస్తాడు. మీరు భిక్షాటనకు పోతుంటే నాకు చాల తలవంపుగ ఉంది. నేనెంతో బాధ పడుతున్నాను. మీరు దయచేసి నా బాధని అర్థం చేసుకోండి. నేటి నుంచి యాచన మాని వ్యవసాయం చెయ్యాలనే యోచన చెయ్యండి " అనే పార్వతి పలుకులు అందరికి మేలు చేకూర్చు గాక అని ఒక కవి అద్భుతమైన ఒక శ్లోకం వ్రాశాడు.

ఈ శ్లోకం కష్టపడి పనిచెయ్యడంలో ఉండే సంతృప్తిని హుందాతనాన్ని సూచిస్తోంది. ఈ నాడు సమాజంలో ఏ పని పాట లేకుండ ఏదోవిధంగ కాలం గడుపుతున్న వాళ్లు ఎంతోమంది ఉన్నారు. ఇతరుల సంపాదనపై ఆధారపడి కాలం వెళ్ల బుచ్చుతున్నవాళ్లు కూడ ఎంతోమంది లేకపోలేదు. అలాగే అర్థంలేని ఆర్భాటాల కోసం తమ భర్తల్ని అక్రమసంపాదనకు పురిగొల్పే భార్యామణులు కూడ మనకు కనిపిస్తారు. అదేవిధంగా భార్యమాటలకు లోనై రెండుచేతులా అక్రమంగా సంపాదిస్తూ చివరకు రెండు చేతులకు సంకెళ్లు వేయించుకుని జైలు పాలైన వాళ్లు కూడ మనకు కనిపిస్తున్నారు. పార్వతి ఈ శ్లోకం ద్వార తనభర్తకిచ్చే సందేశం అందరకు ఆదర్శం కావాలి. మహిళాలోకమంత పార్వతి లాగ తమభర్తల్ని మంచి సలహాలతో ముందుకు నడిపిస్తే సమాజంలో సుఖశాంతులకు ఎటువంటి లోటు ఉండదు. ఇంతా చదివి ఆ శ్లోకం చదవకపోతే ఏమీ బాగుండదు . ఆందువల్ల అది చదువుదాం. కంఠస్థం కూడ చేద్దాం.

రామాద్యాచయ మేదినీం, ధనపతేర్బీజం, బలాల్లాంగలం

ప్రేతేశాన్మహిషం, తవాస్తి వృషభ:, ఫాలం త్రిశూలం తవ

శక్తాహం తవ చాన్నదాన కరణే, స్కందోస్తి గోరక్షణే,

ఖిన్నాహం తవ భిక్షయా, కురు కృషిం గౌరీవచ: పాతు వ:

THE NATURE OF WITNESS CONSCIOUSNESS

THE NATURE OF WITNESS CONSCIOUSNESS IN ADVAITA -VEDANTA

Dr. Chilakamarthi Durga Prasada Rao

INTRODUCTION:

Each of the major religions and philosophies of the world speaks, often in symbolic terms, about states of consciousness other than those of our ordinary consciousness. According to these teachings, we have the potential to experience qualitatively different levels of perception, awareness and orientation towards ourselves, others and the universe. The first two of these distinct realms of consciousness – sleep and waking consciousness – constitute the normal human condition, our day to day experience. Higher states of being correlate with fine and subtle levels of reality. In this article the nature of different levels of consciousness in general and Witness Consciousness in particular, are discussed from the perspective of Advaita -Vedanta. Before entering into the subject the necessity of study of these levels of consciousness is presented hereunder.

It is a natural tendency of every living being to desire happiness and avoid misery. They therefore strive towards that end to the maximum possible extent. But on close observation and personal experience, it is seen that the happiness we acquire in day to day life is subjected to gradation. More over it is always accompanied by some elements of misery. We can even say that there is no pleasure in this world which is not mixed with misery. And the pleasure we get by possessing something will certainly cause misery when we loose it. Even though the joy of heavenly sojourn is pure and not effected by any element of misery, it is also not everlasting.

This being so, it is imperative on the part of the wise to opt for the permanent and absolute happiness. Through the experience of seers and saints, it is known that man can get real and absolute happiness on the realization of his own true nature and it alone is to be the sole aim of human life and there is no higher purpose of human existence than knowing one’s own self. The Sastras assert that a man who knows Brahman will achieve the highest good ब्रह्मविदाप्नोति परम् (Brahmavidapnoti param).

CONSCIOUSNESS:

All the Upanishads not only establish the Uniqueness of Atman but also assert that nothing other than It exists. सर्वं खल्विदं ब्रह्न नेह नानास्ति किंचन (Sarvam khalvidam Brahma neha nanasti kinchana) means that the entire universe is nothing but Brahman and there is no plurality in It. Brahman, is the universal spirit and the supreme reality. It is self-effulgent. Being self- luminous it illuminates everything.

न तत्र सुर्यो भाति न चन्द्रतारकं

नेमा विद्युतो भान्ति कुतोयमग्नि:

तमेव भान्तमनुभाति सर्वं

तस्य भासा: सर्वमिदं विभाति

(Na tatra suryo bhati na chandratarakam

Nema vidyuto bhanti kutoyamagnih

Tameva Bhantamanubhati sarvam

Tasya bhasah savvamidam vibhati).

Translation: There the Sun shines not, nor the moon, nor the stars, nor even these lightning flashes; all these shine only after He shines; it is only through His luminosity that all this shines.

The entire creation is the result of movement in consciousness. According to Sankara there is an intelligent principle behind the manifest world which alone can account for the design and purpose of the universe and it is none other than Brahman Itself. Brahman is pure consciousness and it is self-effulgent. It is the light which manifests all objects and all relations between the objects. It is the primordial source of the universe comprising the worlds, the objects in them and the senses and the mind. It has neither inside nor outside and it is a mere mass of knowledge. Brahman, the supreme self is manifested as Atman, the inner self of all beings. It is neither limited in space and time nor governed by the law of causality. Though it is one and without a second it appears as many to the ignorant. It is the subtle agent that animates the mind, sense organs etc and acquires the characteristics of a knower, knowledge and the known.

Matter, the manifestation of chaitanya at a lower level, can neither know itself nor any thing else. It comes under the known category. Mind, a comparatively higher level of the manifestation of chaitanya can know matter but it cannot know itself. It is both knower and known. Atman, being the highest level of chaitanya not only knows itself but also every thing else. There is no seer, no hearer, no knower other than Itself. However, It can not be known because a knower of all can not be known by gross mind or senses. He is to be known only by the refined mind after being instructed by a competent and erudite teacher.

तद्विज्ञानार्थं स गुरुमेवाभिगच्छेत्

समित्पाणि: श्रोत्रियं ब्रह्म निष्ठम्

(Tadvijananartham sa gurumevabhigacchet

Samitpanih shrotriyam brahmanishtham)

LEVELS OF CONSCIOUSNESS:

Though the un-manifested consciousness is pure, the manifested consciousness at different levels is impure to different degrees as it is associated with Maya or Avidya. As already stated, we experience three states in our day-to-day life. They are waking state, dreaming state and deep sleep.

We experience consciousness in waking state and we are aware of it. In this state external objects determine the content of our consciousness. It is the state in which mind and sensory organs act as channels for consciousness to flow out and take the shape of the objects under observation. Similarly we are aware of dreaming. Dream consciousness is made up of the same stuff as the waking consciousness, except that its content is not empirically real but a reflection of occurrences experienced in waking state. It is illusory in the sense that, on waking, one realizes the unreality of what is experienced in the dream.

Even though we are not apparently conscious of any experience whatsoever in deep sleep we become aware of the joy we experienced in deep sleep the moment we wake up and reflect upon it. This clearly shows that we are animated by consciousness of the self during that state also. This deep sleep state is characterised by the total absence of all distinctions together with the awareness of the subject and object and the distinction between the two. Apart from these three there is one more state, Turiya, the fourth one, which is neither conscious of the internal world, nor conscious of the external world, nor conscious of both the worlds, nor a mass of consciousness , nor simple consciousness, nor unconsciousness, which is unseen beyond empirical determination, beyond the grasp of the mind, un-demonstrable, unthinkable, indescribable and of the nature of the consciousness alone where all phenomena cease to exist and which remains unchanging, peaceful, auspicious and non dual. The first three states are mutually exclusive in that each exists in its own right to the exclusion of the other two while the forth is the conscious background against which every thing that happens in the three states occurs. It is as if a witness {Sakshin} to all that happens in our conscious life.

ATMAN AS SAKSHIN

The concept of Atman as Sakshin is allegorically expressed in the Mundakopanishad. Atman, albeit one in nature, is described as possessing a dual character. Firstly, there the supreme consciousness – through association with the mind and the senses – engages in actions, thereby reaping their sweet and bitter results as Jiva. Secondly there is the consciousness which remains aloof as a pure spectator or witness. (Sakshin) and who is in essence none other than Jivasakshin identified with Brahman.

द्वा सुपर्णा सयुजा सखाया

समानं व्R क्षं परिषस्वजाते

तयोरन्य: पिप्पलं स्वाद्वत्ति

अनश्नन्नन्योSभिचाकशीति

(Dva suparna sayuja sakhaya

Samanam vriksham parishasvajate

Tayoranyah pippalam svadvatti

Anashnnannyo abhichakashit)

Translation: Two birds, companions and always united, Cling to the self – same tree. One eats the sweet Pippala – fruit, the other looks on without eating.

Here the former refers to the Jivatma, who eats the diverse fruits of many flavours, and consequently experiences the pleasures and pains of life. The latter, who looks on without eating is the Sakshin or Atman, always one with Brahman, ever untouched by Maya in which Jiva is engulfed. He is, at the same time, the controller of both the individual soul and the body and is also the detached witness of their activities. [Swami Nikhilananda on Mundakopanishad-3/1/1]

Swetaswara Upnishad went one step further by stating that the Atman as Sakshin. It regards Him as the supreme deity or consciousness which being all by itself governs the entire Universe. The verse goes like this.

एको देव: सर्वभूतेषु गूढ:

सर्वव्यापी सर्वभूतान्तरात्मा

कर्माध्यक्ष: सर्वभूताधिवास:

साक्षी चेता केवलो निर्गुणश्च

Translation: The one resplendent God is hidden in all beings, all pervading, the inmost self of all creatures, The overseer of all karmas, Dwelling in all beings.

He is the witness [Sakshin], the knower, the Absolute, free from all attributes.{S.U 6/11} Chitsukharya, who established the nature of Atman as Sakshin explains in his magnum opus ‘ Tattvapradipika’ that the self shining nature of Atman as Sakshin, can not be denied because the Shruti says that Atman is self luminous. The sloka runs as follows:

चिद्रूपत्वादकर्मत्वा

त्स्वयं ज्योतिरिति श्रुते:

आत्मन: स्वप्रकाशत्वं

को निवारयितुं क्षम:

{ Chidrupatvadkarmatvat

Svayam jyotiriti shruteh

Atmanah svaprakashatvam

Ko nivarayitum kshamah }

{ Tattvapradipika }

CONCLUSION:

Unlike other branches of knowledge, this knowledge can be acquired through Sadhana on the instruction of a preceptor who has had the experience of supreme reality and that is why it is said in the Mundakopanishad:

Tadvijnartham sa gurumevabhigacchet

Samitpanih shrotriyam brahmanishtham

The same idea is found in the Gita also:

तद्विद्धि प्रणिपातेन परिप्रश्नेन सॆवया

उपदेक्ष्यन्ति ते ज्ञानं ज्ञानिन: तत्त्वदर्शिन:

{Tadviddhi pranipatena

pariprashnena sevaya

upadekshyanti te jnanam

jnaninah tattvadarshinah.}

{ Bhagavadgita- IV-34}

The Advaita-Vedanta tradition has thus conceived the Sakshichaitanya as the highest level of spiritual consciousness attainable in this life.

REFERENCES:

1. Bhagavadgita
2. Brihadaranyakopanishad.
3. Encyclopaedia of Philosophy
4. Kathopanishad.
5. Mandukyopanishad translated by Swami Nikhilananda.
6. Mundakopanishad.
7. Swetaswataropanishad.
8. Tattvapradipika

************************

The Role of a teacher in Imparting value based Education

THE ROLE OF A TEACHER IN IMPARTING VALUE BASED EDUCATION

Dr. Durgaprasada Rao Chilakamarthi

Bhashapraveena, Vedantavidyapraveena, P.O.L,

M.A. ( Sanskrit), M.A. (Telugu),

M.A. ( Philosophy) & Ph. D. ( Sanskrit).

3/106, Premnagar, Dayalbagh,

AGRA-282005.

9897959425

dr.cdprao@gmail.com

Education has been playing a very important role in human life. It is said to be of two kinds.-

“ Para” and “Apara” . ' Para' may be defined as extra – mundane while the opposite, that is , 'Apara' is mundane. The scriptures enjoin that both are equally worthy of acquisition, the supreme function of them being relief from worldly entalglements. Paravidya is said to lead to the realization of Atman while Aparavidya can enable one to acquire knowledge of the physical world.

The entire edifice of education is based upon four pillars: teacher, parent, student and institition constitute four pillars. The edifice is expected to be strong enough provided all the pillars are strong. Though the teacher is one among the four, he plays a truly vital role as he is the source of knowledge. The holy books of our tradition unanimously stress the indespensability of a living guru or saint for imparting knowledge. An Upanishadic saying goes like this:

तद्विज्ञानार्थं स गुरुमेवाभिगच्छेत्

समित्पाणि: श्रॊत्रियं ब्रह्मनिष्ठम् (मुण्डक उपनिषद् )

( Tadvijnanartham sa gurumevabhigacchet

samitpanih shrotriyam brahmanishtham)

The same idea is found in the Gita also:

तद्विद्धि प्रणिपातेन परिप्रश्नॆन सेवया

उपदेक्ष्यन्ति ते ज्ञानं ज्ञानिनस्तत्वदर्शिन: (भ.गी.४/३४)

( Tadviddhi pranipatena

pariprashnena sevaya

upadekshyanti te jnanam

jnaninah tattvadarshinah)

The substance of this command may be understood as follows:

Acquire brahmajnana through prostration, inquiry, and service to an unusually qualified guru.

According to swami Rama, an internationally renowned saint, a father usually trains his children to grow and live happily and profitably in the physical world. But a spiritual father gives supreme jnana which can be said to his prerogative.( Living with Himalayan Yogis -p 26)

In the days of yore students used to study in gurukulas co-living with the teachers. The word Antevasi( Student) which is derived as ' ante vasati iti antevasi' ( one who sits / lives near a guru) shows that the gurukula system of education was popular in those days.

The teachers used to impart morals also not only by preaching but also through practice. Yaskacharya , the foremost lexicographer of the world who lived in 8^th century B.C and who gave etymological derivations of all the vedic words, interpreted the word Acharya ( Teacher) as 'Acharati iti acharyah' ( one who practises good manners), 'Acharam grahayati iti acharyah' ( one who teaches good behaviour to his students) and 'Achinoti arthan iti acharyah' ( one who goes on collecting material pertaining to knowledge). All these three qualities are expected to be integral in an ideal teacher.

But now times have changed. The aims and goals of education have also changed. The dominant involvement of the government in the field of education, unrealistic expectations of the parents, indifferent attitude of the teachers and the easy-going nature of the students have thrown the entire system into out of gear.

As a result, both the academic and moral standards have nose-dived. It is not out of place to mention here that the introduction of English Education led to an all-round deterioration of the moral, ethical, cultural and spiritual values. Here let us quote the exact statement made by Lord Mc Cauley who was instrumental in introducing this system in the British parliament.

“I have travelled across the length and breadth of India and I have not seen one person who is a beggar, who is a thief . Such wealth I have seen in this country, such high moral values, people of such caliber, that I do not think we would ever conquer this country, unless we break the very backbone of this nation, which is her spiiritual and cultural heritage, and, therefore, I, propose that we replace her old and ancient education system, her culture, for it the Indians think that all that is foreign and English is good and greater than their own, they will lose their self esteem, their native self culture and they will become what we want them, a truly dominated nation”.

(Lord Mc Cauley in his speech of Feb. 2 1835, British Parliament.)

If the same system goes on for some more time the society will certainly be ruined. As a teacher is expected to be the main pillar of the edifice of education, as already mentioned; it is his bounden duty to set the things right. He should impart the knowledge which develops an integrated personality of the students and makes them strong physically, mentally, intellectually and spiritually.

For mental and intellectual development we study in schools, colleges and universities and read a large number of books. But we leave the development of the third entity, viz; the spirit, to the winds ignoring the fact that the very ethics and moral conduct are the backbone of spiritual development. The teacher alone can impart value-based education and ethical conduct more effectively than others. That is the reason why the people of ancient times believed that education with no guru was not at all education since it did not serve the real purpose of education.

According to the Upanishads, knowledge, whether it is worldly or other—worldly, should be acquired through a proper guru. An episode of Satyakamajabala in the Chandogya Upanishad supports this view. The episode goes like this:

Satyakama, a student, with great difficulty got the chance of becoming a disciple of the Sage Gautama. After initiating Satyakama the sage gave him four hundred lean and sickly cattle, saying “Take good care of these, my lad”. The boy promised that he would not return until they proliferated into a thousand cattle. After some years the bull of the herd approached Satyakama and informed him that they had become a herd of one thousand and taught one quarter of Brahman and informed him that a swan would teach him the rest. On the following evening a swan

appeared before him and taught another quarter of Brahman and informed him a loon would teach further . Similarly on the next evening the loon appeared before him and taught it. Finally the boy reached the hermitage of his guru , stood before him and proffered his obeisance. As soon as Gautama saw him, he exclaimed “ My boy, your face shines like a knower of Brahman, by whom were you taught? Satyakama replied that he was taught by beings other than men and he now wanted to be taught by Gautama as the knowledge imparted by Guru alone would lead the Supreme goal.

More over, it is evident that knowledge acquired without proper guidance of a good teacher may some times lead to the destruction of the learner. An episode in the Mahabharata supports this view. Let us dive in to the episode.

Yavakrita was the son of sage Bharadwaja. He used to be envious of another sage Rybhya and his sons. Though he was warned by his father Bharadwaja he did not heed his advice. He wanted to excel them in education with self acquired knowledge. So he performed severe penance to please Indra. Indra appeared before him and warned him to seek knowledge through a particular Guru as there is no other way of getting proper knowledge. And if at all it is acquired otherwise , i.e., through mere self effort, it will not make him wise but lead him to ego which ultimately leads to destruction of himself and his fellow- beings.

But Yavakrita ignored Indra's advice and acquired knowledge through penance. One day he went to the hermitage of Rybhya and saw his daughter- in -law. Being attracted by her beauty he asked her to fulfil his evil desire. Being afraid of the powers of Yavakrita , she reluctantly obliged him. Later she explained every thing to her father – in- law. The sage created a demon and ordered him to turn Yavakrita into ashes. The demon did his bidding. However, at the request of the sons of Rybhya , the celestials brought him back to life. Yavakrita asked them, Oh Celestials! I also studied all the sastras as Rybhya and his sons did. How could he kill me?. They replied “ oh Yavakrita! No doubt, you studied all the sastras like them. But you didn't study under any teacher who could teach moral values also. Education which is not acquired through the teacher is not at all purposeful but may be harmful as in your case. That is why you met with this disaster.

मैवं कृधा यवक्रीत यया वदसि वै मुने

ऋते गुरुमधीता हि सुखं वेदास्त्वया पुरा|

अनेन तु गुरून् दु:खात् तोषयित्वा स्वकर्मणा

कालेन महता क्लेशात् ब्रह्माधिगतमुत्तमम्|

All these instances unequivocally stress the need of a teacher to inculcate moral values among students. So all the teachers are expected to realize their responsibility and contribute their might in shaping the students for bright future.

Bibliography:

* Bhagavadgita

* Living with Himalayan masters

by Swami Rama,

The himalayan Institute Press, Honesdate, Pennsylvania

* Mahabharata

* Pride of India'

Published by Samskrita Bharati

Mata mandir gali

Jhandewala

New-Delhi.

* Upadishads