Monday, October 27, 2014

3 ‘R’s

3 R’s
డాక్టర్. చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాదరావు
                          dr.cdprao@gmail.com

విద్య యొక్క ప్రథాన లక్ష్యం  అందరికి చదవడం , వ్రాయడం , లెక్కించడం నేర్పడమే . ఆ తరువాతే మిగిలినవన్ని .  వీటిని 3 Rs అంటాం. ఒకటి reading, రెండు writing, మూడు arithematics. మనం సాంకేతికంగా  ఎంతో అభివృద్ధి సాధించి  ఉoడవచ్చునేమో గాని చాల అవసరమైన మరియు సహజమైన ఈ మూడు ప్రతిభలను కోల్పోయాం. ఒక ప్రసిద్ధవిద్యావేత్త చెప్పినట్లు ఎలక్ట్రానికి మీడియా ఈ మూడుశక్తుల్ని సర్వనాశనం చేసేసింది
             మొదటిది చదవడం. నేటితరం యువతీయువకుల్లో పుస్తకాలు చదివే అలవాటు క్రమక్రమంగా తగ్గిపోతోంది.  ఉదాహరణకి T.V లో వార్తలు చూడడం మొదలు పెట్టిన మనిషి, పేపరు చదవడం క్రమంగా తగ్గించేశాడు. ఇంటర్నెట్ అలవాటు పడ్డాక  మిగిలిన పుస్తకాలు కూడా చదవడం  మానేశాడని చెప్పుకోవచ్చు. ఈ విధంగా  చదివే అలవాటు చాల వరకు తగ్గిపోయినట్లే చెప్పాలి. చదువు తగ్గిపోతే మెదడుకి పని తగ్గి ఆలోచనా శక్తి క్షీణిస్తుంది. ప్రతిభ కుంటుపడుతుంది.  
                           ఇక రెండో విషయానికొద్దాం . అది వ్రాయడం . ఈ తరంలో ఫోన్లు  ముఖ్యంగా  సెల్ ఫోన్లు  వచ్చాక వ్రాయడం కూడా చాల వరకు తగ్గింది. ఉత్తరం వ్రాసే అలవాటు పూర్తిగా పోయింది . ఒక విధంగా చెప్పాలంటే ఉత్తరం చచ్చిపోయిందనవచ్చు  . ఇక తప్పదు కాబట్టి పరీక్షలొక్కటే విద్యార్థులు వ్రాస్తున్నారు.   అవి కూడ  కుక్కింగు-కక్కింగుపద్ధతిలోనే జరుగుతున్నాయి అన్నారొకాయన. అంటే క్లాసురూములో కుక్కుకోవడం, పరీక్షహాలులో కక్కుకోవడం అన్న మాట.   అందులోనూ ఆధునికపరీక్షావిధానం వ్రాతను ప్రోత్సహించేదిగా కనబడడం లేదు . ఒక్క పదంలో సమాధానాలు , అవునా/కాదా సమాధానాలు, MULTIPLE CHOICE మొదలైనవి వ్రాత నేర్చుకోడానికి అంత ప్రోత్సాహకరమైనవి కావు . ఈ మధ్య ఒకాయన ‘ఒక T.V ఛానల్ నిర్వహించిన పోటీలలో  చాల ఎక్కువ మార్కులు సంపాదించాడు . చివరన ఆయన్ని   ఇంటర్వ్యు  చేస్తూ  అయ్యా! తమరి తండ్రి గారి పేరు చెప్పమని అడిగారట . ఆయనేమి మాట్లాడకుండా నవ్వుకుంటున్నాడు . ఇంటర్వ్యు  చేస్తున్నాయన ఏమండి!  ఏమి మాట్లాడరేంటి ? అనడిగాడు . ఏం మాట్లాడను. మీరు మా నాన్న పేరడిగారు గాని ఒకటి, రెండు , మూడు, నాలుగు  అని ఏమి ఆప్షన్లు ఇవ్వకుండా కూర్చున్నారు  ఆన్నాడు. ఇది పైపైకి హాస్యంగా కనిపిస్తున్నా లోలోపల ఎంతో ఆవేదన  దాగి ఉంది .  ఎoదుకంటే ఒక భాష పదికాలాలపాటు జీవించాలంటే కేవలం మాట్లాడితేనే  సరిపోదు .  ఆ భాష  చదవడం, వ్రాయడం  ద్వారా ఆ భాషలో కొంత సాహిత్యసృష్టి  జరిగితేనే భాష బ్రతుకుతుంది. లేకపోతే ఆ భాష ఎంతోకాలం మనుగడ సాగించలేదు.  అందువల్ల తల్లిదండ్రులు తమ పిల్లలకు చదవడం వ్రాయడం నేర్పాలి. ముందుగా మాతృభాషలో  నేర్పాలి. ఆ తరువాతే మిగిలిన భాషల్లో . ఎoదుకంటే మదర్ టంగ్ రానివాడికి అదర్ టంగ్  రాదు . ఒక వేళ వస్తుందనుకుoటే అది అపోహ మాత్రమే. ఇందులో ఎటువంటి సందేహం కూడా లేదు .
   మనదేశంలో మిగిలినవారిసంగతెలా ఉన్నా తెలుగువారికి మాతృభాష, సంస్కృతుల పట్ల గౌరవం, అభిమానం ఉండవలసినంతగా లేవనడం నిర్వివాదాంశం.                       ఈ సంగతి ప్రస్తావిస్తూ కీర్తిశేషులు శ్రీ తుమ్మల సీతారామమూర్తి గారు తమ ఆవేదనను  ఇలా వ్యక్తం చేశారు .
 బెంగాలీ కృతికర్త పాదములకర్పించున్నమస్కారము
 ప్పొంగున్ పారశిలేఖినీ విలసనంబుల్ సూచి రావయ్య! నా
బంగారంబయటంచునాం గ్ల కవి నాహ్వానించు నే పాపమో
రంగా! మెచ్చడు తెన్గుబిడ్డ కవిసమ్రాట్టున్ స్వదేశీయునిన్.
ఇక మూడోది గణితజ్ఞానం. ఇంట, బయట వ్యవహారాలు చక్కబెట్టడానికి కూడికలు, తీసివేతలు , గుణకారాలు , భాగహారాల పరిజ్ఞానం ఎంతో అవసరం . పూర్వం ఏమి చదువుకోని ముసలమ్మలు కూడా ఈ లెక్కలన్నీ నోటితోనే లెక్కలుకట్టి  చెప్పేవాళ్ళు . కాని మనం నేడు చిన్నచిన్న లెక్కలకు  కూడా calculators వాడుతున్నాం. లెక్కలు కట్టలేకపోవడం ఒక విషయమైతే మాతృభాషలో అంకెలు తెలియకపోవడం మరో విషయం.   ఈ మధ్యనే డిగ్రి చదివిన ఒక అబ్బాయి ఆటో ఎక్కి ఇంటికి వచ్చాడు . ఆటో నడిపిన వ్యక్తి ఇంటికి తీసుకోచ్చాక అరవై ఐదు రూపాయలు ఇమ్మన్నాడు. వాడికి అది అర్థం కాలేదు . ఒక వైపు అర్థం కాలేదని చెప్పలేక,  మరో వైపు ఎంత  ఇవ్వాలో  తెలియక  డబ్బులు తీసుకొస్తానని చెప్పి ఇంట్లోదూరి  అరవై ఐదు అనే మాటకు అర్థం SIXTY FIVE అని వాళ్ళ తాత చెబితే తెలుసుకుని అప్పుడు డబ్బులిచ్చాడు . అంతే కాకుండా  ఇప్పటికీ నూటికి తొంబై మంది తమ CELL PHONE నంబరు మాతృభాషలో తడుముకోకుండా చెప్పలేకపోవడ చాల సిగ్గుచేటు. బాధాకరమైన విషయం. 
కాబట్టి ప్రతి వ్యక్తి మాతృభాషను ప్రోత్సహించడంతో బాటుగా పైన పేర్కొన్న ఈ మూడిటి విషయంలోనూ తగు శ్రద్ధ తీసుకోవాలి. అప్పుడే మన సభ్యతాసంస్కృతులు నిలబడతాయి. మన చదువుకొక అర్థం పరమార్థం చేకూరతాయి.










A joke in Sanskrit

A joke in Sanskrit
( सर्वे मेधाविन: एव )
डाक्टर्. चिलकमर्ति. दुर्गाप्रसादरावु

         एक: ग्राम: | तस्मिन् ग्रामे एका पाठशाला |  तत्र एक: अध्यापक: सर्वान् विद्यार्थिन: पाठयति स्म | एकस्मिन् दिने विद्यार्थिनां पाटवं परीक्षितुं एक: परीक्षाधिकारी (D.E.O)  तत्र आगतवान् | तत्र एकं विद्यार्थिनम्  उत्थाप्य रामायणं केन लिखितम्? इति प्रश्नं पृष्ठवान् | स तु समाधानं किमप्यनुक्त्वा रोदितुमारब्धवान् | उपाध्याय: परीक्षाधिकारी च द्वौ अपि विचलितौ अभवताम् | तत: परीक्षाधिकारी द्वितीयं बालकमुत्थाप्य तम् अपि अमुं  प्रश्नम् एव  पृष्ठवान् | स: अपि रोदितुमारब्धवान् | तत: सर्वेषां विद्यार्थिनां विषये एवमेव प्रवृत्तम्  | अन्तत: परीक्षाधिकारी अन्तिमं विद्यार्थिनम् उत्थाप्य तम् अमुमेव प्रश्नं पृष्ठवान् | स: किञ्चित् धैर्यम् अवलम्ब्य क्षम्यताम् | अहं सत्यं वदामि |  मया  तु न लिखितम् इति समाधानं दत्तवान् |
 तत् श्रुत्वा कोपोद्रिक्त: अध्यापक: परीक्षाधिकारिणम् उद्दिश्य महात्मन् | भवन्त: एतस्य स्वभावं न जानन्ति | परन्तु अहं जानामि| एष: सर्वदा असत्यमेव वदति | बहुश:  रामायणं एतेनैव लिखितं स्यात्  | यदि वयं तं वेत्रेण ताडयाम: , तर्हि  अवश्यं सत्यं वदिष्यति इति उक्त्वा तं बालकं  ताडयितुम् उद्युक्त: अभवत् | प्रवृत्त्त्तं तत् सर्वं दृष्ट्वा परीक्षाधिकारी अचिन्तयत् | किमाश्चर्यम् ! ते बालका: न जानन्तु नाम|  एष अध्यापक : अपि न जानाति इति विचिन्त्य सर्वान् उद्दिश्य रे मूर्खा: ! एतस्यापि स्वल्पस्य प्रश्नस्य समाधानं भवन्त: न जानन्ति ? अहो! ज्ञानशून्यता भवताम्  | भवादृशानां कारणत: एव विद्या व्यावस्था नितरां निस्तेजा  संजाता |  शृण्वन्तु भवन्त: | अहं वदामि | रामायणं  रामेण लिखितं भारतं तु भरतेन |

  

Thursday, October 23, 2014

తస్మాత్ జాగ్రత! జాగ్రత! జాగ్రత!

తస్మాత్ జాగ్రత! జాగ్రత! జాగ్రత!
డాక్టర్. చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాద రావు
                                                                              dr.cdprao@gmail.com

సాధారణంగా మనలో కొంతమందికి ఒక విలక్షణమైన లక్షణం ఉంది. అదే౦టంటే మనకు ఒక  విషయం గురించి కొoత తెలిస్తే అంతా మనకు తెలుసనే అనుకుంటాం.  అలాగే ఒక సబ్జక్టులో  కొంత ప్రవేశం కలిగితే ఆ ప్రవేశాన్నే ప్రావీణ్యంగా భావిస్తాం. మనల్ని మించినవారు ఎవరు లేరని అనుకుంటూ ఉంటాం . ఇది చాల ప్రమాదకరం అంటాడు భర్తృహరి. జ్ఞానానికి అవధి లేదంటాడు. అందువల్ల ఒక శాస్త్రం మనం ఎంత చదివినా, ఆ శాస్త్రంలో ఎంత ప్రావీణ్యం సంపాదించినా దానిపై పట్టు సాధించామని  ఎప్పుడు అనుకోకూడదు, ఎల్లప్పుడు చదువుతూనే ఉండాలి. మననం చేసుకుంటూనే ఉoడాలి. అలా కాకుండా  మనం పుస్తకాన్ని వదిలేస్తే జ్ఞానం మన మస్తకాన్ని వదిలేస్తుంది .

          రెండో విషయానికొద్దాం. మన ఇళ్ళల్లో ఆడపిల్లలు ఉంటారు. వాళ్ళు ఎల్లప్పుడూ  మనకు ఎదురుగానే ఉంటారు.  వాళ్ళు మన అధీనంలో ఉన్నట్టుగానే  కన్పిస్తారు. ఐనప్పటికీ మనం వాళ్ళను ఎప్పుడు ఒక కంట కనిపెట్టి చూసుకోవలసిన అవసరం ఎంతైనా   ఉంది.       ఏమరుపాటుగా ఉంటే ఏ క్షణంలోనైన ఏదైనా ముప్పు ముంచుకొచ్చే  ప్రమాదముంది.
  
ఇక మూడో విషయం  రాజు. ఇక్కడ రాజు అంటే అధికారి. మనం అనేక కార్యాలయాల్లో పనిచేస్తూ ఉంటాం . మనకంటే ఎంతోమంది ఉన్నతపదవుల్లో ఉంటారు. వాళ్ళందరూ మనకధికారులే. వాళ్ళతో అణకువగా, నిజాయితిగా ఉండాలి గాని ఎప్పుడు అతిచేరువగా ఉండకూడదు. ఒకవేళ వాళ్ళు చనువు చూపించి మనల్ని దగ్గరకు రానిచ్చినా మన జాగ్రత్తలో మనం ఉండాలి .   మనకు ఆప్తుడని ఎన్నడు అనుకోకూడదు. అలాగే మనకు  వాళ్ళతో ఉన్న పరిచయాన్ని ఆసరాగా చేసుకుని మిగిలిన సహోద్యోగులతో అమర్యాదగా ప్రవర్తించకూడదు. వారికి ఇబ్బంది కల్గించకూడదు. ఒకవేళ అలా  చేస్తే అటు అధికారికి  ఇటు సహచరులకు  కూడ దూరమయ్యే  ప్రమాదముంది. ఎoదుకంటే మన పైఅధికారి మనతో ఎప్పుడు, ఎంతకాలం   సుహృద్భావంతో ఉంటాడో మనం చెప్పలేం.  కాబట్టి వాళ్లకి చేరువై తోటివారికి దూరం కాకూడదు.
మొత్తం మీద సారాంశం ఏమిటంటే ఒక శాస్త్రాన్ని ఎంత మథించినా ఎప్పుడు చదువుతూనే ఉండాలి. ఆడపిల్ల ఎంత చేరువలో ఉన్నా ఒక కంట కనిపెట్టి చూసుకుంటూనే ఉండాలి. అధికారి మనకు ఎంత దగ్గరివాడైనా మన జాగ్రత్తలో మనం ఉండాలి . ఈ మూడు విషయాల్లోనూ ఎన్నడు, ఎప్పుడు, ఎక్కడ ఏమరుపాటు తగదు. అతి విశ్వాసం (over-confidence) పనికి రాదు .      शास्त्रं सुचिन्तितमथोपरि चिन्तनीय
मङ्के कृतापि युवति: परिरक्षणीया
आराधितोsपि नृपति: परिशङ्कनीय:
शास्त्रे नृपे च युवतौ च कुतो वशित्वम् || 
(Bhartruhari SubhaashitaM)  

శాస్త్రం సుచిoతితమథోపరి చింతనీయం
అంకే కృతాsపి యువతి: పరిరక్షణీయా   
ఆరాధితోsపి నృపతి: పరిశoకనీయ:
శాస్త్రే నృపే చ యువతౌ చ కుతో వశిత్వం
                              ***


నరులు – నాలుగు రకాలు-2

నరులు నాలుగు రకాలు
డాక్టర్. చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాదరావు  

నల్ని సృష్టిoచిన   బ్రహ్మకు నాలుగు తలలుoడడం వల్ల కాబోలు మనుషుల్లో కూడ నాలుగు రకాల మనస్తత్త్వాలు గలవాళ్ళు కనిపిస్తారు.
మొదటి రకానికి చెందినవారు వాళ్ళ పనిని కూడ విడిచిపెట్టి ఇతరుల పనులను పూర్తి చేస్తారు. వాళ్ళు సజ్జనులు. ఇక కొంతమంది ఉంటారు . వారు వాళ్ల పనులు విడిచి పెట్టరు గాని వాళ్ళ పనులు చేసుకుంటూనే ఇతరులకు ఉపకారం చేస్తారు. వాళ్ళని  మధ్యములు అనవచ్చు. మరికొంతమంది ఉంటారు. వాళ్ళు తమ పనుల కోసం ఇతరుల పనులు నాశనం చేస్తారు . వాళ్లని రాక్షసులంటారు. ఇంకా  కొంతమందున్నారు ఏ కారణం లేకుండానే ఇతరుల పనులు చెడగొడుతూ ఉంటారు. వాళ్లనేమని పిలవాలో తెలియదంటాడు భర్తృహరి. వీళ్లు రాక్షసుల కంటే హీనం. ఎoదుకంటే రాక్షసులు వారి ప్రయోజనం నెరవేరడం కోసం ఇతరుల ప్రయోజనాలను దెబ్బ తీస్తారు. ఇక్కడ ఒకరి ప్రయోజనం సిద్ధించకపోయినా మరొకరి ప్రయోజనం సిద్ధిస్తోంది .   ఇక నాలుగోరకం వాళ్ళు హీనాతిహీనులు.
వాళ్లకు ఎటువంటి ప్రయోజనం లేకపోయినా ఇతరులకు నష్టం కల్గించడం వారి ధ్యేయం . వారి మనస్తత్త్వం అతిరాక్షసం .  ఉదాహరణకు పొరుగింటిలో ఆవు చస్తే  చాలు వాళ్ళ ఇంటిలో ఆవు ఉన్నంత ఆనందం పొందుతారు. మరో ఉదాహరణ.  వీళ్ళు ఎప్పుడైనా ఏదైన  హోటలుకి వెళ్ళారనుకుందాం. అక్కడ సర్వర్ అయ్యా | మీకు పెసరట్టు కావాలా! మినపట్టు కావాలా! మరేదైనా కావాలా అని అడుగుతాడు. అప్పుడు పెసరట్టు , మినపట్టుల  రెండిటి ధర ఒకటే ఉంది అనుకుందాం. అప్పుడు వాళ్లకు కావలసింది తెమ్మని అడగచ్చు. కాని వీళ్ళు అలా ఆడగరు. వెంటనే పేపరు చూస్తారు. ఆ సమయంలో మినుగుల రేటు ఎక్కువో పెసల రేటు ఎక్కువో చూస్తారు. దేని రేటు ఎక్కువుంటే అదే తెమ్మని ఆర్డరు చేస్తారు. ఇక్కడ వీళ్ల ఇష్టo కంటే హోటలు యజమానికి కలిగే నష్టమే వీరికి అభీష్టం.
ఇలా వీరి ఆలోచనావిధానం గురించి ఎన్నైనా చెప్పుకోవచ్చు. నేటి సమాజంలో ఇటువంటి వారి సoఖ్య చాల ఎక్కువ . ఈ సమాజాన్ని దేవుడు తప్ప  మరెవ్వరూ రక్షించలేరు 
భర్తృహరి నాలుగురకాలైన మనుషుల్ని , వారి స్వరూపస్వభావాల్ని అందంగా ఒకే పద్యంలో పొoదుపరిచాడు. దానికి ఏనుగులక్ష్మణకవి రచించిన తెలుగు అనువాదం చూడండి . 
తమకార్యంబు పరిత్యజించియు (బరార్థప్రాపకుల్ సజ్జనుల్
తమకార్యంబు ఘటించుచుo బరహితార్థవ్యాపృతుల్మధ్యముల్
తమకై యన్యహితార్థఘాతుకజనుల్ దైత్యుల్ వృథాన్యార్థభం
గము గావిoచెడు వారలెవ్వరొ! యెఱుoగన్ శక్యమే యేఱికిన్?
                                           **** 
    



Sunday, October 19, 2014

బాలకృష్ణుని పారవశ్యం

బాలకృష్ణుని పారవశ్యం
డా|| చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాద రావు
ఒకనాడు కృష్ణుణ్ణి వాళ్ళమ్మ  యశోద ఉయ్యాలలో పడుక్కోబెట్టి నిద్రపుచ్చుతోoది. ఎంతసేపటికి నిద్ర రావడం లేదు. సాధారణంగా పిల్లలకు  నిద్రపట్టనప్పుడు తల్లులు పాటలు పాడడం గాని కథలు చెప్పడం గాని చేస్తూ ఉంటారు. అందువల్ల ఆమె ఒక కథ చెప్పడం ప్రారంభించింది.
  అనగనగా పూర్వం రాముడనే రాజుండేవాడు అంది . కృష్ణుడు ఊ( అని ఊ కొట్టేడు . ఆయనకొక భార్య ఉంది ఆమె పేరు  సీత అంది . మళ్ళా ఊ( అని ఊకొట్టేడు. వాళ్ళిద్దరూ తండ్రి దశరథుని  ఆజ్ఞననుసరించి అయోధ్యను విడిచి అడవుల్లో సoచరిస్తూ ఉండగా అక్కడ పంచవటీవనప్రదేశంలో సీతను రావణుడు  అపహరించాడు అంది.
ఈ విధంగా వాళ్ళమ్మ చెబుతున్న తన పుర్వకథనే తన్మయత్వంతో వింటూ ఉండడం  వల్ల గతం అంతా జ్ఞాపకం వచ్చేసింది. ప్రస్తుతం తానెవరో మరిచిపోయాడు. తక్షణం  రాముడైపోయాడు .  అంతే వెంటనే ఒక్క ఉదుటున  ఉయ్యాలలోంచి బయటకు దూకి ఆవేశపరవశుడై ఓలక్ష్మణా | నా ధనుస్సు (కోదండం) ఎక్కడ ?  నా ధనుస్సు ఎక్కడ ?  నా ధనుస్సు  ఎక్కడ ? అని గట్టిగా అరుస్తున్నాడు. ఈ విధంగా పరవశత్వంతో రామునివలే    పలికిన  ఆ బాలకృష్ణుని పలుకులు మనలను రక్షించు గాక అని కృష్ణకర్ణామృతకర్త  లీలాశుకుడు ఒక అందమైన శ్లోకం రచించాడు .

రామో  నామ బభూవ  హుం తదబలా సీతేతి హుం తౌ పితు
ర్వాచా పంచవటీ వనే విహరతస్తామాహరద్రావణ:
కృష్ణేనేతి పురాతనీo నిజకథామాకర్ణ్య మాత్రేరితాం

సౌమిత్రే! క్వ ధనుర్ధనుర్ధనురితి ప్రోక్తా: గిర: పాంతు వ:

Saturday, October 18, 2014

పంచభూతాలు-రామాయణo

పంచభూతాలు-రామాయణo
Dr.Chilakamarthi Durga Prasada Rao

ఈ ప్రపంచం పంచభూతాలతో తయారైంది. అవి భూమి, నీరు, ఆగ్ని, వాయువు, ఆకాశం. మొదటిది భూమి. రెండోది నీరు. మూడోది అగ్ని . నాల్గోది వాయువు. ఐదోది ఆకాశం.
ఈ పంచభూతాలు ఆధారంగా ఒక కవి చిన్నపద్యంలో సంగ్రహంగా రామాయణకథను వివరించాడు. ఎంత అందంగా చెప్పాడో చూడండి. కాబట్టి కాదేదీ కవికినసాధ్యం .

అంచిత చతుర్థజాతుడు
పంచమమార్గమున బోయి ప్రథమతనూజన్
గాంచియు నచట తృతీయం
బుంచి ద్వితీయంబు దాటి యొందెను రాజున్       

ఒక చతుర్థజాతుడు పంచమమార్గంలో ప్రయాణం చేసి, ప్రథమతనూజను చూసి, అచట తృతీయం ఉంచి , ద్వితీయం దాటి రాజును చేరుకున్నాడట. ఇదంతా చాల గందరగోళంగా ఉంది . అందువల్ల ఇది పూర్తిగా అర్థం కావాలంటే పంచభూతాలపరిజ్ఞానం కావాలి. అదెలాగో చూడండి.

చతుర్థజాతుడు అంటే ఆంజనేయస్వామి . ఎందుకంటే పంచభూతాల్లో  నాల్గోది వాయువు . వాయుదేవుని పుత్రుడే  ఆంజనేయస్వామి.
 పంచమమార్గమున పోయి అంటే ఐదవదైన ఆకాశమార్గంలో ప్రయాణం చేసి అని ఆర్థం.  ప్రథమతనూజన్ అంటే పంచభూతాలలో  మొట్టమొదటిదైన భూమి కుమార్తె (సీత) ను అని అర్థం. అందు( లంకలో )  తృతీయంబుoచి అంటే  మూడవదైన అగ్నిని ఉంచి (తగులబెట్టి) అని అర్థం . ఇక  ద్వితీయంబు దాటి అంటే నీటిని ( సముద్రాన్ని) దాటి రాజును ( శ్రీరాముని ) చేరుకున్నాడట . మొత్తం రామాయణకథ సంగ్రహంగా ఈ పద్యంలో  కనిపిస్తోంది .   
తాత్త్వికంగా చూస్తే ఆత్మ నుండి ఆకాశం పుట్టింది . ఆకాశం నుండి వాయువు పుట్టింది . వాయువు నుండి అగ్ని పుట్టింది . అగ్ని నుండి నీరు పుట్టింది. నీటి నుండి భూమి పుట్టింది. ఇది సూక్ష్మం నుంచి స్థూలప్రపంచం ఏర్పడిన విధానం.  (ఆత్మన: ఆకాశ: సంభూత:, ఆకాశాద్వాయు:, వాయోరగ్ని:, అగ్నేరాప:, అద్భ్య: పృథివీ, పృథివ్యా: ఓషథయ:, ఓషథీభ్యో sన్నమన్నాత్పురుష: ) కాని ఇక్కడ  కవి వ్యావహారికదృష్టితో స్థూలం నుంచి సూక్ష్మానికి   (వెనుకనుంచి ముందుకు) పంచభూతాల వరుసను పరిగణనలోకి తీసుకున్నాడు. అందువల్ల స్థూలరూపంలో రాముడుగా కనిపిస్తున్న ఈ   ఆకారం వెనుకనున్నది ఆ సూక్ష్మమైన ఆత్మతత్త్వమే అని మనం గ్రహించాలి.   వేదవేద్యుడైన ఆ పరమపురుషుడు దశరథ తనయుడగు రామునిగా పుట్టగా వేదం వాల్మీకి ద్వారా రామాయణంగా వెలువడిందట. ( వేదవేద్యే పరే  పుంసి జాతే దశరథాత్మజే
వేద: ప్రాచేతసాదాసీత్సాక్షాద్రామాయణాత్మనా )
అంతేగాక  ఈ సృష్టి ఉన్నంతకాలం పంచభూతాలు ఉంటాయి . పంచభూతాలు ఉన్నంత కాలం రామాయణం ఉంటుoదని మరియు ఉండాలనే ఆకాంక్షతో  కవి ఈ అందమైన శ్లోకం రచించి నట్లు కనిపిస్తోంది. కవి ఎవరో నాకు తెలియదు గాని ఆయన ప్రతిభకు అభినందనలు.















              

Friday, October 17, 2014

నరులు - నాలుగు రకాలు

                 నరులు - నాలుగు రకాలు
Dr. Ch. Durga Prasada Rao

పర్షియన్ భాషలో ఒక సూక్తి ఉంది . ఆ సూక్తిని బట్టి చూస్తే మనుషుల్లో నాలుగు రకాల వాళ్ళుంటారు.
మొదటి రకం చూద్దాం .  వాడికేమీ తెలీదు.  అంతే కాకుండా  తనకేమీ తెలియదనే విషయం కూడ వాడికి తెలీదు. అటువంటి వాడు  మూర్ఖుడు.  వాణ్ణి దూరంగా ఉంచాలి.  విడిచిపెట్టెయ్యాలి.
రెండవరకం గమనిద్దాం. వాడికేమీ తెలియదు. కాని తనకేమీ తెలియదనే విషయం వాడికి తెలుసు.   వాడు చెబితే వింటాడు . కాబట్టి  వాడికి బోధ చెయ్యాలి.   
ఇక మూడో రకం పరికిద్దాం. వాడికన్నీ తెలుసు కాని తనకన్నీ తెలుసనే విషయం వాడికి తెలీదు . వాడు అజ్ఞానంలో ఉన్నాడు. అటువంటి వాణ్ణి మేల్కొల్పాలి .
ఇక నాలుగో రకం పరిశీలిద్దాం. . వాడికన్నీ తెలుసు . తనకన్నీ తెలుసనే విషయం కూడ వాడికి  స్పష్టంగా తెలుసు . అటువంటి వాడు తత్త్వవేత్త . ఆతన్ని  అనుసరించాలి .

He, who knows not and knows not that he knows not
is a fool-Shun him
He, who knows not and knows that he knows not
can be taught –Teach him.

He, who knows and knows not that he knows,
is asleep – Wake him.

He, who knows and knows that he knows
is a prophet- Follow him.

( ENGLISH TRANSLATION)
                                        ****


Wednesday, October 15, 2014

Jokes in Sanskrit

Jokes in Sanskrit

Dr. Ch . Durga Prasada Rao

1.       अयमपि स: एव---
(अल्पाहारशाला)
कश्चन ग्राहक: (customer) अल्पाहारगृहं (hotel) गत्वा तस्यैव अल्पाहारस्य  आनयनम् आदिशत्, यश्च पूर्वस्मिन् दिने तेन तत्र सेवित: आसीत् | वितारकेण (waiter) आदेशानुसारम् अल्पाहार: आनीत: ग्राहकश्च पुरत: स्थापितश्च | ग्रहाक: किञ्चित् सेवित्वा रुच्यभावमनुभवन् वितारकम् आहूय अवदत् --
 अयि भो:! ह्यस्तन: अल्पाहार: स्वादु:  आसीत् |         परन्तु अद्यतन: तादृश:  नास्ति | ... किमर्थम् ?
तदा सेवक: अवदत् ---  महोदय! भवान् किमेवं वदति भो!
एष: अपि ह्यस्तनीय: एव |
  

2.       तस्य कृते अपि
(वैद्यरोगीसंवाद:)
रोगी वैद्यं  प्रति...
वैद्यमहोदय ! मम तु रक्तचापवृद्धिसंबन्धी व्याधि: (B.P) नास्ति| तथापि  किमर्थं तस्य कृतेऽपि औषधं लिख्यते  भवता ?
वैद्य: :-- देयकस्य (bill) दर्शनस्य अनन्तरं तदप्यागमिष्यति  इत्यत्र नास्ति मम सन्देह: | अत: तस्य कृते अपि औषधं
लिखितम् |     



3.       दक्षिणपार्श्वे, नतु वामपार्श्वे

कश्चन पुरुष: नूतनवस्त्रसीवनाय सीवकस्य ( Tailor) समीपं गत्वा उक्तवान्
अयि भो: | सीवनसमये एकं विषयं मा विस्मरतु | कोशं (pocket) तु युतकस्य (shirt) दक्षिणपार्श्वे एव सीवयतु, न तु वामपार्श्वे |
सीवक: अपृच्छत्--- किमर्थम् एवम् ? सर्वेऽपि वामपार्श्वे एव कोशस्थापनम् इच्छन्ति  | किमर्थं भवान् कोशं दक्षिणपार्श्वे स्थापयितुम् इच्छति ? इति |
पुरुष: अवदत्--- मम पत्नी सदा मम हृदये तिष्ठति | यदि कोश: तत्रैव स्थाप्येत तर्हि सा मम धनस्यूतं (purse) चोरयेत् | तत् कदापि न भवेत् | अत: अहं कोशं वामपार्श्वे सीवयितुम् इच्छामि |      


Sunday, October 5, 2014

తారలతో తారాశశాంకం

తారలతో తారాశశాంకం
చిలకమర్తి. దుర్గాప్రసాద రావు

పద్యం వ్రాయడం సులభం కావచ్చునేమో  గాని నియమనిబంధనలచట్రంలో బిగించి పద్యం వ్రాయడo మాత్రం అనుకున్నంత  సులభమేమీ కాదు. కాని కవి ప్రతిభా వంతుడైతే  ఎటువంటి నిబంధనలు అడ్డం రావు. ఒక చోట కవిపండితసభ జరుగుతోంది . ఎంతోమంది కవులు పండితులు పాల్గొన్నారు . ఒక పండితుడు కొన్ని నియమనిబంధనలు  విధించి వాటికి లోబడి తాను కోరిన ఇతివృత్తాన్ని వర్ణిస్తూ  ఒక  అందమైన   పద్యాన్ని చెప్పమని కవులను కోరాడు.
ఆ నియమాలేమిటంటే:
౧. పద్యమంతా నక్షత్రం అనే పదమే ఎక్కువగా ఉపయోగించాలి.
౨. ఆ పదం ఏ అర్థంలో ప్రయోగించినా  అది ఒక నక్షత్రాన్ని సూచిస్తూనే ఉండాలి .
౩. ఆ పద్యం  ఒక నక్షత్రం కథను సమగ్రంగా వివరించాలి .
  ఒక కవి ఇలా వెంటనే ఆశువుగా చెప్పాడు .

నక్షత్రము పేరిటి చెలి
నక్షత్రసుఖంబు గోరి నక్షత్రములో
నక్షత్రమునకు రమ్మని
నక్షత్రము పట్టి యీడ్చె నక్షత్రేశున్
      
నక్షత్రేశున్ అంటే చంద్రుణ్ణి అని అర్థం. నక్షత్రము పేరిటి చెలి అంటే తార. తార  అంటే  నక్షత్రమే కదా ! నక్షత్రసుఖంబు గోరి అంటే ఆశ్లేష ( కౌగిలింత ) సుఖంబు గోరి అని అర్థం . ఆశ్లేష అనేది ఒక నక్షత్రమే . నక్షత్రములో అంటే చిత్తంలో ( మనస్సులో) అని అర్ధం . చిత్త కూడ ఒక నక్షత్రమే . నక్షత్రమునకు రమ్మని  అంటే మూలకు రమ్మని అని అర్థం. నక్షత్రాల్లో మూల కూడ ఉంది. నక్షత్రము పట్టి యీడ్చె అంటే హస్తము ( చెయ్యి ) పట్టుకుని లాగిoదట. హస్త కూడా ఒక నక్షత్రమే.
మొత్తం మీద ఈ పద్యం యొక్క భావమేమిటంటే  తార అనే ఒక నాయిక తన మనస్సులో సంగమసౌఖ్యాన్ని కోరుకొని మూలకు రమ్మని చంద్రుని చెయ్యి పుచ్చుకు లాగిoదట. ఇదే తారలతో తారాశశాంకం.  

                            ***************************

Friday, October 3, 2014

TELUGU DRAMAS BASED ON THE MAHABHARATA-(ADI AND SABHA PARVAS)

TELUGU DRAMAS BASED ON
THE MAHABHARATA
(ADI AND SABHA PARVAS)

                                                Dr. Chilakamarthi Durga Prasada Rao
                                                                                         3/106, Premnagar, Dayalbagh,  
                                                                                                  AGRA
                                                                                                   dr.cdprao@gmail.com
          

                        The Mahabharata is considered to be one of the greatest epics of our country.  Its greatness lies not only in quantity but also in quality.
                   Epics are of two kinds.  One is Parikriya while the other is Purakalpa.  The former is of single hero while the latter is of many.
परिक्रिया पुराकल्प इतिहासगतिर्द्विधा
स्यादेकनायका पूर्वा द्वितीया बहुनायका
                   The two epics the Ramayana and the Mahabharata are the examples of those two respectively.  The Mahabharata is also considered to be an encyclopedia of Indian knowledge and wisdom as it deals with all the aspects of the four Purusharthas, Dharma, Artha, Kama and Moksha which cover complete human life.  It is also unique in nature as it consists of more than five thousand roles of different characteristics, no one being similar to the other.  The influence of the Mahabharata on Indian life is highly remarkable.  The Mahabharata is divided into 18 parvas (chapters). Sage Vedavyasa was the author of the Mahabharata.

                   The Mahabharata was originally written in Sanskrit and later it was translated into several Indian languages in course of time.  The trio of poets Nannaya, Tikkana and Yerrana translated it into Telugu. Their translation, being independent in nature, left an indelible impression among the hearts of Telugu people.

 It is not an exaggeration to say that there is no poet in Telugu literature who was not influenced by those three poets to a greater or lesser extent.  It is also not an exaggeration to say that no other Indian language has produced such a great deal of literature as in the Telugu version of the Mahabharata. Since the Mahabharata is a treasure house of knowledge and wisdom, it is considered as a Dharmasastra by dharmikas, a philosophical treatise by philosophers, a treatise of ethics by ethicists, a great poetry by poets, as aesthetics by rhetoricians, as epic by the scholars of epics, and a collection of Puranas by pauranikas.

                   Kavya is of two kinds.  While Sravya, as the name implies, can only be read (heard), Drisya is eligible both to be read and seen (enacted or staged).  Hence Drisya is more advantageous than Sravya as it can be read and visualized as well.  Drisyakavya is coined as a Rupaka.  It again is of ten types among which Nataka is said to be more comprehensive than the rest.  Though the variety of Rupaka is comparatively a latter-day entry in Telugu literature, hundreds of Rupakas (dramas) were written in Telugu basing on the two epics, the Ramayana and the Mahabharata.  The dramatists of Andhra selected some important episodes from them, that can be enacted aesthetically and receive the attention of the spectators.  Even of those two, the events of the Mahabharata are more plausible and nearer to human experience than those of the Ramayana.  The dramas, based on the Mahabharata are more numerous than those of the Ramayana.  The dramas can be classified under three heads.


1.     Dramas confined to an episode of a particular parva of the Mahabharata.
Example:-  Draupadiparinayamu of Chilakamarthi Lakshminarasimham.
2.     Dramas based on the story of the entire Mahabharata.
Example:- Sampurnanabharatamu of K.Subrahmanya Sastry.
3.     Dramas written on the characters of the Mahabharata.
Example:- Maharathikarna of N.V.Subbarao.

It is very interesting to note that every important episode of every parva of the Mahabharata has been dramatized.  This reveals how deeply the Mahabharata has influenced the people of Andhradesha. Most probably the number of dramas in Telugu derived from the Mahabharata far out weigh those rendered in other Indian languages. Let us now have a close perusal of them in a systemic and chronological order.

Adi parva , the first of all the parvas, is endowed with interesting topics such as the vow of Bhishma, birth of Pandavas, the burning of the house of lac, the marriage of Hindimba with Bhimasena, swayamvara of Draupadi and the marriage of Subhadra.    The dramas written on this parva are based not only on the Mahabharata, but also on Vijayavilasa and other related works.  The first and the fore most available drama on the Mahabharata was Draupadiparinayamu, a 5-act play, of which Chilakamarthi Lakshminarasimham was the author.  He was not only a great scholar of Sanskrit, Telugu and English but also a great patriot, who contributed his might for the freedom of our country.  He dramatized the story of Draupadi’s marriage in his drama Draupadiparinayamu in 1889.

              The drama starts with the coronation of Dharmaraja and ends with the marriage of Pandavas with Draupadi.  The burning of the house of lac, the slaying of Bakasura as well as Hidimbasura by Bhimasena, the episode of Angaraparna and Draupadi’s swayamvara are the important items that are dramatized.  Another great poet,  Hota Venkata Krishnayya, a versatile scholar, authored a drama Draupadi swayamvaram in 1904.  He introduced new characters such as Suvinda, the disciple of Vedavyasa and Narada, the divine sage, to make the original more effective.  A few years later,  Kondamudi Nrisimha Kavi composed a drama Panchaliparinayamu in 1907.  His 5-act play introduced many deviations to the original story.  Similarly Draupadiparinayamu and two dramas with the same title Panchaliparinayamu were written by Dronamraju Sitaramayya in 1911, Dharmavaram Krishnamacharyulu (1924) and Ayyagari Veerabhadrarao (1926).

                                  The second best episode of this parva is Subhadra’s marriage and it attracted the attention of many authors of Andhradesa, who dramatized the event wonderfully.  The main story of this drama is as follows.  Draupadi, being a common property of all the five pandavas, had to spend one year in the house of each of the five brothers.  If, when she was alone with one of them, any other brother should intrude on their privacy, he must go for exile for one year.  One day some cows of a Brahmin had been stolen by a thief and the Brahmin approached Arjuna and asked him to recover the cows for him.  Arjuna immediately rushed to the place where Dharmaraja and Draupadi were alone.  As per the condition, Arjuna went on his voluntary exile for a year.  During his journey he visited several places and married Ulupi, the daughter of the king of Nagaloka;  Chitrangada, the daughter of Chitrasena and had a son Babhruvahana by her.  Finally, he proceeded to Dwaraka and disguised himself as a monk.  Subhadra, the sister of both Lord Krishna and Balarama was appointed to serve the pseudo monk for his comfortable stay.  Arjuna spent several days being served by Subhadra.  They fell in love with each other.  Finally it ends with their happy union.
     In the name of Subhadraparinayamu three dramas were written by Bethapudi Lakshmikantham in the year 1916, Gandikota Babu  Rao in 1923 and  Chakravartula Venkata Sastry in the year 1961. Besides those three dramas, Ekkirala Krishnamacharya wrote Subhadra in 1952.  In 1921,  Bhagavatula Chenna Krishnamma authored a drama entitled Subhadravijayamu.
              The burning of the house of lac is the third best episode of this parva.  It attracted the attention of many authors who sketched the incident in a dramatic form.  The theme of the drama goes like this.  Dhritarastra sent Pandavas to Varanavata, a city to spend some time there happily.  The people of Varanavata welcomed them with joy.  Some days passed by.  One day Purochana, an evil-minded servant of Kauravas directed them to live in a house specially designed for their comfort.  The house is made of inflammable material.  Yudhisthira, with the help of the hint given by Vidura sensed the plot of the Kauravas and alerted Bhimasena and with the help of a miner sent to them by Vidura, they secretly arranged a tunnel to get themselves out of the danger.  Kauravas were waiting for the opportunity.  One day Kunti, the mother of Pandavas arranged a feast for the poor.  A tribal lady, with her five sons, attended the feast and slept there in the palace.  According to the plan, Purochana set fire to that palace.  But Bhima, who was aware of this, kept his sleeping mother on his back, the twins on his hips, and other two brothers in his arms and walked the entire length of the tunnel and escaped unhurt. The house had been burnt down completely. The ashes of seven bodies (of the tribal woman, her five sons and Purochana ) were found by the people of Varanavata and thought that Kunti with her five sons and Purochan were burnt alive.  They were unhappy at the evil fate of the Pandavas and at the same time felt happy to see that at least Purochana was punished for his sinful act.  The people of Hastinapura felt sad over this incident.  But Dhritarastra and his sons were happy.  Taking this small episode as basis, Viswanatha Sarma of Malladi family wrote a very small drama namely Lakshagrihamu comprising eight scenes, in 1909.

              Bhuvanagiri Venkataramayya wrote a drama of five acts entitled own Hidimba-bhimasenamu (1927), which is very much related to this story.  The burning of the house of the lac, the killing of Hidimbasura by Bhima, Bhima’s marriage with Hindimbi and the birth of Ghatotkacha are dramatized.
              Some more dramas based on the Adiparva are written by other scholars.  Dronapratijna (The vow of Drona) by Jonnalagadda Mritynjaya Sarma is worth mentioning.  Dronacharya, humiliated by the king Drupada, a boy-hood friend, decided to take revenge against him and put an end to his arrogance.  Incidentally, he had an opportunity of teaching archery to the sons of Panduraja and Dhritarashtra.  He imparted all his knowledge to Arjuna and designated him as the best archer among equals.  To Dronacharya, Arjuna became dearer even than his own son, Aswatthama.  The education was over and the time had come to pay gurudakshina.  Then Dronacharya asked Arjuna, to pay gurudakshna by defeating Drupada and drag him alive before him.  Arjuna, as directed by his guru, captured Drupada alive and placed him before Dronacharya.  Drona taunted him vehemently with harsh words by which the king Drupada was put to shame.  But the story did not end there.  Drupada, in to take revenge against Drona, did a severe penance and got two boons.  As the first boon, he was blessed with a daughter, Draupadi, who could marry Arjuna, a great archer, comparable to none and also a son Dhrustadyumna, who could kill the great Dronacharya.

              A drama, entitled Bhishmapratijna, is also available in Telugu.  This drama was written by Malladi Suryanarayana Sastry, in which the vow of celibacy taken by Devavrata, the son of Santanu and the marriage of Santanu with Satyavathi, the daughter of Dasaraja was narrated.  Three dramas are available under the name Bhishamapratijna by Avasarala Seshagirirao, Malladi Suryanarayana Sastry and J. Venkatraju (1968).  There is one more drama titled Pandavajananamu which is also famous.  The authors of this drama were Divakarla Tirupati Sastry  and Chellapilla Venkata Sastry, which duo is popularly known as Tirupati-Venkata-kavulu, and who condensed the events of the entire Mahabharata in to six parts.  In Pandavajananamu the birth events right from Vyasa to the Pandavas are vividly sketched.
             
Sabhaparva is the second parva of the Mahabharata.  The Rajasuya sacrifices, the killings of Sisupala, the removal of clothes of Draupadi are considered to be the main events of this parva, which are also convenient to be dramatized.  Pandavarajasuyamu written by Tirupati Venkatakavulu is very famous in Andhra.  The theme of the drama is as follows.  Yudhisthira was going to perform the Rajasuya.  It was his duty to honor the guests.  He was not in a position to decide whom he should worship first because it was a delicate task.  But on the advice of Bhishma, he came forward to worship Lord Krishna and he asked his brother Sahadeva to bring the necessary articles of worship.  The puja was over.  No body could dare to raise his finger against Yudhisthira, who was responsible for this though some of the members did not seem to be pleased with the selection.  But Sisupala, the king of Chedi, laughed at the decision of choosing Lord Krishna as the guest of honor and insulted Lord Krishna vehemently in the midst of all that were present in the assembly.  Krishna was trying to ignore the insults of Sisupala.  Finally, having condoned hundred insults, made by Sisupala, he could not bear it any longer and cut the head of Sisupala with the disc, Similarly, Sandepudi Srihari Rao wrote Sisupaliyamu, which depicts the slaying of Sisupala.  The next interesting episode of this parva is the foul dice.  Kauravas sent Vidura to invite Yudhishira for playing dice.  Accompanied by kunti and Draupadi, followed by his brothers, Yudhisthira left for Hasthinapura and was invited cordially by the Kauravas.  Sakuni the maternal uncle of Duryodhana suggested that they should sit down and play a game of dice.  At the very out set Yudhisthira denied the invitation as it would lead to unpleasant situation.  But, later, he was pressurized by Sakuni and accepted to play.  The game started.  Game after game was played.  He began to lose his wealth, his bothers and finally lost himself and even his wife Draupadi in the foul dice,played by sakuni,on behalf of Duryodhana.Duryodhana sent his servant Pratikami to bring Draupadi to the court. Draupadi refused to come to the court with a riddle whether Yudhisthira lost himself first or her. On hearing that Duryodhana became angry and ordered his brother Dussasana to bring her to the court. Dussasana dragged her away to the court. Draupadi had no more tears to weep. She questioned the entire house whether her defeat was legally valid or not. Nobody could dare to oppose the insult done to Draupadi. It was Vikarna, one of the sons of Dhrutarastra who opposed the event. Though his words created a sensation, they did not prevail. Karna stopped him by saying that Draupadi was a slave just like her husbands and he also went the extent of saying that slaves have no right to wear clothes. And he ordered Dussasana the brother of Duryodhana, to remove the garments of them. Dussasana, after observing the voluntary removal of the upper clothes by pandavas , went to Draupadi and began to remove her clothes forcibly. She looked at the entire assembly helplessly for help but in vain. In the beginning she tried to guard herself but finally gave up all her hopes and prayed to Lord Krishna with folded hands. Though Dussasana was pulling her clothes continuously they were getting longer miraculously. Finally getting exhausted, Dussasana gave up his attempt.  Subsequently Dhritarasta, relieved them all by granting boons.  Then Pandavas left Hastinapura for Indraprastha.  They were again called for dice.  They were again defeated in the foul play and left for exile.  Tallapragada Suryanarayana Rao composed a drama Durnayadurodaramu which presented the foul dice that lead Pandavas to exile.  The most important episode of this parva of which a number of dramas were written is the disrobing of Draupadi.  About ten dramas were written on this subject.

                                                          BIBLIOGRAPHY
1.     Bharatanatakamulu
Dr. Kallakuri Annapurna,
K.S.R. Lakshmi, D.No.26-133, Sarada Nagar, Safilguda,
           Hyderabad-47

2.     Andhranatakadarshini
(Bibliography of Telugu stage able plays 1860-1962)
Sankalanamu
Sri Srinivasa chakravarthi
Jayanti publications
Gopalareddy Road, Vijayawada.   

3. Andhranatakarangacharitra
     Sri Mikkilineni Radhakrishna Murty.

4.     Mahabharata
Kamala Subrahmanyam
Bharatiya Vidya Bhavan
Bombay – 7                                   

5.     Andhr Mahabhabharatamu
Andhrapradesh Sahitya Academy


6.Telugu dramas the names of which are cited in the article.