SPOKEN SANSKRIT-17
Dr. Durga Prasada Rao Chilakamarthi
Lesson—13
Unit-1 एक: - एका - एकम्
Generally an adjective qualifies
noun or a pronoun in a sentence. Normally adjectives have no definite gender.
They are used in accordance with the gender, case and number of the noun. In Sanskrit Grammar there is complete declension
for all adjectives quite in accordance with the noun or pronoun. Here is the rule:
यल्लिङ्गं यद्वचनं या च विभक्ति:
विषेष्यस्य तल्लिङ्गं तद्वचनं सा च विभक्ति: विशेषणस्यापि which means that the noun and the adjective should
be in the same gender, same number and same case. If the noun is in masculine
gender the adjective is also in masculine. If the noun is in singular number
the adjective is also in singular. Similarly if the noun is in nominative case
the adjective is also in the same case. This rule is applicable even for
numerical words also.
n
The numbers एकं (one), दवे (two), त्रीणि (three), चत्वारि (four) vary from gender to gender; however, from five they are same in
all genders.
पुंलिङ्ग: स्त्रीलिङ्ग: नपुंसकलिङ्ग:
n
एक: एका एकम्
एक: बालक: एका बालिका एकं पुस्तकम्
एक: वृक्ष:
एका लता एकं पुष्पम्
एक: चमस: एका दर्वी एकं पत्रम्
एक: पुरुष: एका महिला एकं मन्दिरम्
एक: समुद्र: एका नदी एकं सर:
द्वौ -- द्वे -- द्वे
द्वौ बालकौ
द्वे बालिके द्वे
पुस्तके
द्वौ वृक्षौ द्वे लते द्वे पत्रे
द्वौ पुरुषौ
द्वे महिले द्वे
वाहने
त्रय: तिस्र: त्रीणि
त्रय: पुरुषा: तिस्र: - वनिता: त्रीणि पुस्तकानि
त्रय: वृक्षा:
तिस्र: लता:
त्रीणि पत्राणि
त्रय: क्रीडाकारा:
तिस्र: क्रीडाकारिण्य: त्रीणि
दिनानि
चत्वार: चतस्र: चत्वारि
चत्वार: पुरुषा:
चतस्र: महिला: चत्वारि फलानि
चत्वार: बालका:
चतस्र: बालिका: चत्वारि पुस्तकानि
SOME EXAMPLES:
1. एक: बालक: एका
बालिका एकं पुस्तकं गृहीत्वा पठत:
2. द्वौ बालकौ द्वे
बालिके द्वे कन्दुके गृहित्वा क्रीडन्ति
3. त्रय: युवका: तिस्र: युवतय: त्रीणि पुस्तकानि गृहित्वा
पाठशालां गच्छन्ति
4. चत्वार: पुरुषा:
चतस्र: महिला: चत्वारि फलानि स्वीकृत्य
देवालयं गच्छन्ति
From five it is common for all genders
n
पञ्च बालका: --पञ्च बालिका: -पञ्च फलानि .
n पञ्च बालका: पञ्च
बालिका: च पञ्च पुष्पै: देवं पूजयन्ति .
Unit 2. भोजनसंबन्धिशब्दा:
n 1. |मुद्ग: = Green gram= పెసలు (मूंग) 2. माष:= Blackgram=మినుములు (उड़द) 3. तुवरिदल: Red Gram= కందులు (अरहर) 4. सर्षप:= Black mustered=ఆవాలు (राई-सरसों) 5. मरीचकम् = Black pepper =మిరియాలు (काली मिर्च) 6. धनीयक: = Coriander seeds= ధనియాలు
(धनिया) 7. जीरक: =Cumin seeds =జీలకర్ర (जीरा- ) 8. हिंगु: Asafetida =ఇంగువ (हिंग) 9. जातिकोश: Mace ( జాపత్రి) 10. एला= Cardamom (యాలకులు) (इलायची) 11. (मेंथी) Fenugreek (మెంతులు) 12. वरांग: Cinnamon (దాల్చిన చెక్క) 13. सर्ज: Pearl millet ( సజ్జలు) 14. जूर्ण: (Great millet = జొన్నలు) 15. लशुनम् (Garlic (వెల్లుల్లి) 16. पलाण्डु: (Onion (ఉల్లి) 17. घुसृणम् /काश्मिर्यम् (Saffron (కుంకుమపువ్వు) 18. भल्लातकी = Cashew nut ( జీడిపప్పు) 19. अर्द्रक:/शृंगबेर: (Ginger (అల్లం) 20. हरिद्र: (Turmeric) (పసుపు) 21. आम्रार्द्रक: ( Mango ginger) (మామిడి అల్లం) 22. कटिज:/ शिखालु: (Corn (మొక్కజొన్న)
23. कूष्माण्ड (Ash gourd (బూడిదగుమ్మడి) 24. जम्बू Jam bun fruit (నేరేడు)
25. चणक: =Bengal gram (సెనగలు) 26. दाडिमी= Pomegranate ( దానిమ్మ)
27. सीताफलम् Custard
apple (సీతాఫలం ) 28. रामाफलम् =Bullock’s heart= (రామాఫలం ) 29. गोजिह्व: ( Lady’s finger) (బెండకాయ) 30. पटोलिका Snake guard (పొట్లకాయ) 31.कारवेल्लम् (Bitter guard (కాకరకాయ) 32. कोशातकी (Ribbed guard (బీరకాయ) 33. उर्वारुक Cucumber (దోసకాయ) 34. कर्कारुक: /कालिंग: / कृष्णबीज: Watermelon (పుచ్చకాయ) 35. आलुक:
/म्लेच्छ कन्द: Potato (బంగాళాదుంప )
36. वार्ताक: = Brinjal/egg plant వంకాయ) 37. बृहन्मरीच: /रक्तमरीच: Red pepper (మిరపకాయ) 38. कपित्थ: Elephant apple (వెలగపండు) 39. कर्पूर: Camphor (కర్పూరం ) 40. गुग्गुल: =Guggul (గుగ్గిలం ) 41. एरण्ड = Caster (ఆముదం)
42. तैलम् = oil 43. घृतम् = ghee నేయి 44. पनसफलम् = Jack fruit( పనస పండు ) 45. तालफलम् = Toddy nut (తాటికాయ ) 46.शिग्रु: (Drumsticks)( ములగ కాడ) 47. कर्तारि: (Radish) (ముల్ల౦గి) 48. आमलक: Indian gooseberry (ఉసిరి)
49. द्राक्षाफलम् Grapes (ద్రాక్ష) 50. खर्जूरं: Date fruit ( ఖర్జూరం )
51. तिन्त्रिणीफलम् Tamarind( చింతపండు 52. लवङ्ग: Cloves( లవంగాలు)
Unit-3 तृतीया विभक्ति: (instrumental case)
The main instrument used in every activity is expressed through तृतीयाविभक्ति
||
1.
बालक: चमसेन अन्नं खादति (The boy is eating food
with a spoon)
2.
अध्यापक: सुधाखण्डेन लिखति (The teacher is writing
with a chalkpiece)
3.
रक्षकभट: दण्डेन ताडयति (The police man is beating
with a stick)
4.
अहं नेत्राभ्यां पश्यामि ( I am seeing with my two
eyes)
5.
बालक: कन्दुकेन क्रीडति (The boy is playing with a
ball)
6.
भवान् दन्तकूर्चेन दन्तधावनं करोतु ( You clean your
teeth with a tooth brush)
7.
नरसिंह: नखै: हिरण्यकशिपं विदारयति (Lord Narasimha
tears Hiranyakashipa with nails)
Unit - 4. सह = along with/with
1. रामेण सह सीता वनं गतवती
Sita went to forest along with Rama.
2. अहं मम मित्रेण सह संभाषणं करोमि
I am speaking to my friend.
3. पिता पुत्रेण सह क्रीडति
Father is playing with his son.
4. राजा सेवकेन सह मन्दिरं प्रविशति
The king is entering in to temple along with his servant.
5. पाण्डवा: पत्न्या सह वनं गतवन्त:||
Pandavas went to forest along with their wife.
Unit -5 विना = with out
1. रामेण विना सीता न जीवति
Sita can not live without Rama.
2. जलेन विना जीवनं नास्ति
There is no life without water.
3. विद्यया विना जीवनं फलवन्तं न भवति
Life is not fruitful without education.
4. चक्रै: विना वाहनं न चलति
A vehicle does not move without wheels
5. अध्यापकेन विना पाठनं नास्ति
There is no teaching without teacher.
6. मुखेन विना भाषणं न प्रचलति
There is
no speech without mouth.
A Sanskrit Sloka for fun: 12.
चितां प्रज्वलितां दृष्ट्वा वैद्यो
विस्मयमागत:
नाsहं गतो न मे
भ्राता कस्येदं हस्तलाघवम् ?
chitaaM prajvalitaaM dRuShTvaa vaidyo vismayamaagataha
naahaM gatao na me bhrataa kasyedaM
hastalaaghavam ?
On seeing a dead body being burnt on pyre a doctor exclaimed and thought
for himself “neither I nor my brother treated him. Whose marvelous act it is”?
No comments:
Post a Comment