సంభాషణ సంస్కృతం-17

సంభాషణ సంస్కృతం-17

                                          పాఠం   -- 17

Dr. DurgaprasadaRao Chilakamarthi

3/106 PremNagar, Dayalbagh, Agra

Unit I. अपेक्षया అపేక్షయా (comparatively) పోల్చిచూస్తే

ఒక వస్తువును  మరొక వస్తువుతోనో  లేక ఒకవ్యక్తిని మరొక

వ్యక్తీ తోనో పోల్చవలసి వచ్చి నప్పుడు మనం అపేక్షయా అనే పదం ఉపయోగించాలి  .

 1. विन्ध्यपर्वतस्य अपेक्षया हिमालयपर्वत: उन्नत:

The Himalaya Mountain is comparatively taller than Vindhya Mountain.

వింధ్యపర్వతంతో పోలిస్తే హిమాలయపర్వతం  ఎత్తైనది .

2. रामायणस्य अपेक्षया महाभारतं बृहत्

The Mahabharata is comparatively larger than the Ramayana.

రామాయణంతో పోలిస్తే మహాభారతం పెద్దది .

3. यमुना नद्या: अपेक्षया गङ्गानदी दीर्घा

The river Ganges is comparatively longer than the river Yamuna

యమునానదితో పోలిస్తే గంగానది పొడవైనది

4. श्रव्यकाव्यस्य अपेक्षया दृश्यकाव्यं रमणीयतरम्

Drama is comparatively more aesthetic than kavya (treatise).

శ్రవ్య కావ్యంతో పోలిస్తే నాటకం చాల రసవంతమైనది

5. कार्यकरणस्य अपेक्षया कार्यकारणं कठिनम्

Getting things done by others is comparatively more difficult, than doing things on their own.

పని చేయడం కన్న పని చేయించడం చాల కష్టం

6. मम अपेक्षया मम मित्रं बुद्धिशाली

నాకంటే నా  స్నేహితుడు తెలివైన వాడు  

 .

Unit- II . तुमुन् ఇది హేతువును సూచించే ప్రత్యయం . ఇందులో ‘తుం’ అనునది మిగులును

మనం ప్రతిరోజూ ఎన్నెన్నో పనులు చేస్తూ ఉంటాము . ఏ పని ఎందుకు చేస్తున్నామో మనం చెప్పవలసి వచ్చి నప్పుడు మనం ఈ ప్రత్యయాన్ని ఉపయోగిస్తాము . .ఉదాహరణకు కొన్ని పరిశీలిద్దాం

1. पठति- पठितुम् పఠతి-పఠితుం ( to read) చదువుటకు

मीनाक्षी पुस्तकं पठितुं ग्रन्थालयं गमिष्यति ||

2.  लिखति – लेखितुम् (లిఖతి – లేఖితుం) ( to write) వ్రాయుటకు

महिला परीक्षां लेखितुं कलाशालां गमिष्यति

3. पिबति – पातुम् –పిబతి –పాతుం  (to drink) త్రాగుటకు

लता क्षीरं पातुं गृहं गतवती ||

4.  खादति –खादितुम्   ఖాదతి – ఖాదితుం (to eat) తినుటకు

   बालिका अन्नं खादितुं गृहं गमिष्यति

   A girl is going home to eat food.

5.  मिलति – मेलितुम्  మిలతి- మేలితుం (to  meet) కలుసుకొనుటకు

   अहं मम मित्रं मेलितुं कार्यालयं गच्छामि  

I am going to the office to meet my friend.

6. भवितुम्  అగుటకు ( to  become)

     स: वैद्य: भवितुं वैद्यशास्त्रं पठति || 

    He is studying medicine to become a doctor.   

7. क्रीडति-क्रीडितुम्  (to play)ఆడుటకు

बालक: क्रिकेट क्रीडितुं क्रीडाङ्गणं गतवान् ||

8.  त्यजति –त्यक्तुम्   త్యజతి –త్యక్తుం (to leave /to  give up) విడుచుటకు

 देशभक्त: राष्ट्रहिताय स्वप्राणानपि त्यक्तुं संसिद्धो भवति ||

A patriot is ready to give up his life for the welfare of his country

5. जानाति –ज्ञातुम्   జానాతి –జ్ఞాతుం ( to know ) తెలుసుకొనుటకు  

बालक: शब्दस्य अर्थं ज्ञातुं निघण्टुं पठति

A boy is reading dictionary to know the meaning of a word.

6. करोति –कर्तुम्   కరోతి –కర్తుం  ( to do ) చేయుటకు

माता पाकं कर्तुं पाकशालां गतवती

Mother went to kitchen to cook food.

7. प्रक्षालयति –प्रक्षालयितुम्   ప్రక్షాలయతి –ప్రక్షాలయితుం (to clean) శుభ్రము చేయుటకు  

   पिता पादौं प्रक्षालयितुं  स्नान गृहं गत्तवान् |

Father went to bathroom to wash his feet.

8. प्रेषयति –प्रेषयितुम्   (to send) పంపుటకు

सेवक: पत्रं  प्रेषयितुं पत्रालयं  गच्छति

Servant went to the post office to send a letter.

9. ददाति –दातुम्   దదాతి –దాతుం (to give) ఇచ్చుటకు  

पिता पुत्राय धनं दातुं गृहम् आगच्छति

Father is coming to the house to give money to his son.

10. शृणोति- श्रोतुम्  శృణోతి-శ్రోతుం     (to hear / to listen to ) వినుటకు

माता उपन्यासं श्रोतुं देवालयं गतवती ||

Mother went to temple to listen to a discourse.

11. करोति---कर्तुम् కరోతి – కర్తుం (to do) చేయుటకు

ललिता  कार्यं कर्तुं गृहं गच्छति |

Lalitha is coming to the house to do work.

12. ददाति--- दातुम् దదాతి –దాతుం  (to give) ఇచ్చుటకు

माता धनं दातुं भिक्षुकम् आह्वयति |

Mother invites a beggar to give money.

13. नयति---नेतुम् నయతి – నేతుం  ( to take)  తీసుకొనిపోవుటకు 

बालिका पुस्तकं नेतुं ग्रन्थालयं गतवती ||

A girl went to library to take a book.

14. नृत्यति---नर्तितुम् నృత్యతి –నర్తితుం (to dance) నాట్యం చేయుటకు

नर्तकी नर्तितुं देवालयं गमिष्यति ||

A dancer will go to temple to perform a dance programme.

15. गायति---गातुम् గాయతి –గాతుం  (to sing)పాడుటకు

मम मित्रं देशभक्तिगीतं गातुं जनानां पुरत: तिष्ठति |

My friend is standing in front of audience to sing a patriotic song

16. पृच्छति--- प्रष्टुम् పృచ్ఛతి –ప్రష్టుం   (to ask) అడుగుటకు

चात्र: प्रश्नं प्रष्टुम् अध्यापकस्य समीपं गतवान् ||

A student approached teacher to ask a question.

17. प्रेषयति --- प्रेषयितुम् ప్రేషయతి - ప్రేషయితుం   (to send) పంపుటకు

18 . मापयति--- मापयितुम् మాపయతి –మాపయితుం ( to measure)

मालाकार: मालां मापयितुं मापिकां स्वीकरोति||

A garlander is taking a scale to measure the garland

 

19 . तोलयति--- तोलयितुम्  తోలయతి –తోలయితుం (to weigh)

वर्तक: वस्तूनि तोलयितुं तुलाम् आनयति||  

The business man is taking balance to weigh the commodities.

20 . ज्ञापयति--- ज्ञापयितुम् జ్ఞాపయతి –జ్ఞాపయితుం ( to remind)

प्रधानाध्यापक: परीक्षायां तिथिं ज्ञापयितुं छात्रान् आह्वयति

The principal is inviting students to remind/announce the date of the examinations.

21. प्रक्षालयति– प्रक्षालयितुम् ప్రక్షాలయతి –ప్రక్షాలయితుం ( to clean/wash)

माता गृहं प्रक्षालयितुं जलं नयति || Mother is taking water to clean the house.

22. पूजयति—पूजयितुम् పూజయతి-పుజయితుం  (to worship)

भक्त: देवं पूजयितुं पुष्पाणि क्रीणाति ||

The devotee is purchasing flowers to worship God.

महिला शिशुन् पोषयितुम् उद्योगं करोति||

A lady is doing job to feed children.

13 . आनयति--- आनेतुम् (to bring)

माता जलम्  आनेतुं नदीतीरं  गतवती

Mother went to riverbank to bring water. 

Unit III . A. किन्तु (but) nevertheless

अहं चलनचित्रं  द्रष्टुम् इच्छामि किन्तु मम समपे धनं नास्ति ||

मम बुभुक्षा अस्ति किन्तु न खादामि ||

पुस्तकम् अस्ति किन्तु पठितुं समय: नास्ति ||

B.  किल verily, 2. Likely hood  (probably, possibly) 3. Conciliatory, 4.  Assertion, certainly (indeed, verily, assuredly

5. False hood. 

या पाणिनिसूत्राणि संपूर्णतया रटनम् अकरोत् सा पञ्चवर्षीया बालिका स्यात् किल | పాణిని సూత్రములను  వల్లె వేసిన  ఆమ ఐదు సంవత్సరముల పిల్లట కదా !

य: भगवद्गीतास्पर्धायां  विश्वविजेता अभतत् स:  दशवर्षीय: बालक: किल| గీతాస్పర్ధలో విశ్వ విజేత యైన  యా వ్యక్తీ పది ఏ౦డ్ల పిల్లవాడట కదా !

C. निश्चयेन = undoubtedly , decisively, certainly

स: निश्चयेन विजयं प्राप्नोति

(He will definitely win)

D. बहुश: probably, many times, in many ways.

मम पुत्र: गृहं आगच्छति बहुश: तस्य विराम: दत्त: भवेत् || My son came to see me; probably holidays might have been given to him.

Unit IV-गृहे केषाञ्चन  वस्तूनां नामानि

द्वारम्=door ताल:= lock कुञ्चिका =key वातायनम्=window

कवाटम्=door शौचालय:= lavatory स्नानालय:= bathroom

वस्त्र क्षालकम् = washing machine सोपानानि=steps कपाटिका= cupboard वस्तुधानी= alma rah आसन्द:= chair उत्पीठिका= table

संगणकयन्त्रम् = computer

दूरवाणी =phone दूरदर्शिनी= Television पिञ्ज:= switch

व्यजनम् =fan दण्डदीप:= tube light

UnitV-वाहनानां नामानि

कार यानम् – मम पिता कारयानेन कार्यालयं अगच्छत् | మా నాన్న గారు కారులో ఆఫీసుకు వెళ్ళిరి .  

स्कूटरयानम् – अहं स्कूटर् यानेन कळाशालां गच्छामि |

నేను స్కూటరు పై కాలేజికి వేళ్ళుచున్నాను

विमान यानम्- मुख्यमन्त्री विमान यानेन विदेशं गमिष्यति – ముఖ్య మంత్రి విమాన౦లో విదేశాలకు వెళ్ళెదరు इत्यादि

subhaashitam:

घर्म धत्ते भरं कुसुमपत्र फलावालीनां

व्यथां वहति शीतभवां रुजं च

यो देहमर्पयति चान्यसुखस्य हेतो:

तस्मै वदान्य गुरवे तरवे नमोsतु || 

   A tree always bears the load of flowers, leaves and fruits , it suffers from the diseases  caused by heat and cold and  sacrifices the entire body for giving comforts to all. It  is indeed the best among donors . I salute the tree .

చెట్టు పువ్వులు , ఆకులు ,పండ్ల యొక్క భారాన్ని తనే మోస్తుంది . ఎండ బాదను తట్టుకుంటుంది. చలి ,చలివలన కలిగీ రోగాలను స్వంయంగా అనుభవిస్తు౦ ది . . తన శరీరాన్ని ఇతరులప్రయోజనానికే అంకితం చేస్తుంది . దాతలలో కెల్ల దాతయైన ఆ చెట్టుకు నమస్కారం.