భారతీయసంస్కృతి-కొన్ని ముఖ్యాంశాలు

భారతీయసంస్కృతి-కొన్ని ముఖ్యాంశాలు

(మొదటిభాగం)

డాక్టర్. చిలకమర్తి దుర్గాప్రసాదరావు

dr.cdprao@gmail.com

                                           అపభ్రంశప్రాకృతభాషలో హేమచంద్రుడు అనే గొప్ప కవి ఉన్నాడు. ఆయన ఇలా అంటాడు.  

సరహిం న సరేహిం

న సరవరేహిం ణ వి ఉజ్ఝాణవణేహిం

దేస రవణ్ణా హోంతి

వఢ! నివసంతేహిం సుఅణేహిం

ఓ మూర్ఖుడా! ఏ దేశమైన నదులవల్ల గాని , సరస్సులు వల్ల  గాని , పెద్ద పెద్ద తటాకములవల్ల గాని ఉద్యానవనములవల్ల గాని   గొప్పది కాజాలదు. కేవలం సంస్కారవంతులైన ప్రజలవల్లనే గొప్పదౌతుంది. బహుశ ఈ అభిప్రాయమే ‘దేశమంటే మట్టికాదోయ్ దేశమంటే మనుషులోయ్’ అన్న గురజాడ వారికి స్ఫూర్తి కల్గించి యుండవచ్చు . దీన్నిబట్టి ఒక దేశం యొక్క గొప్పదనo ఆ దేశంలో నివసించే ప్రజల మీదనే ఆధారపడి ఉంటుoదనేది నిర్వివాదాంశం .

                                    ఈ సందర్భంలో మనదేశపూర్వవైభవాన్ని ఒకసారి నెమరు వేసుకుందాం. పాశ్చాత్యనాగరికత కళ్ళు తెరవకముందే మనదేశం విశ్వజనీనమైన సత్యాలను బోధించే వేదాలను సంతరిoచుకుంది. అన్ని రంగాల్లోను గణనీయమైన ప్రగతిని సాధించి ప్రపంచదేశాల్లోనే అగ్రగామి అయింది. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే ప్రాచీనకాలంలోనే మనమెంతో ఉన్నతస్థితిలో ఉండేవాళ్ళం . మధ్యయుగంలోనే చాల వెనకబడిపోయాం .

ఉదాహరణకు నైతిక విలువల విషయానికొద్దాం. నైతిక విలువలు  సమాజానికి వెన్నెముక వంటివి. పూర్వం మనదేశాన్ని సందర్శించిన విదేశీయులు మన గొప్పదనo వర్ణిస్తూ  Indians are so honest that they don’t need any locks on their doors . Neither do they need any document in writing for the proof of an agreement, (Mr. Strebo, Famous Greek Historian).

కాని నేడు బ్యాంకుల్లోను, ఆఫీసుల్లోను ఒక రూపాయి పెన్నుకు  పది రూ||లు గొలుసు కట్టి రక్షించవలసిన దుస్థితి ఏర్పడింది.      

                      విద్యావిషయానికొస్తే పూర్వకాలంలో  మనదేశంలో నలంద, తక్షశిల, విక్రమశీల మొదలైన  ఎన్నో విశ్వవిద్యాలయాలుoడేవి. మన విద్యార్థులతోపాటు    వందలాది విద్యార్థులు విదేశాల నుండి వచ్చి చదువుకునేవారు. మరో ముఖ్యవిశేషo ఏంటంటే విదేశాలనుండి వచ్చిన విద్యార్థులు ఇక్కడున్న సంస్కృతీసాంప్రదాయాలకు ముగ్ధులై తమ పేర్లు కూడా మార్చుకున్నవార్లు కొందరైతే , చదువు పూర్తయ్యాక విద్యాసేవ చేస్తూ శాశ్వతంగా ఇక్కడే స్థిరపడిపోయిన వారు మరికొందరు. ఉదాహరణకు Huan-Tchao ప్రకాశమతి, Tao-hi శ్రీదేవుడు , Tao-cheng చంద్రదేవుడు , Tacheng-Teng మహాయానప్రదీపుడు , Tao-lin శీలభద్రుడు , Ling-yun ప్రాజ్ఞదేవుడు గాను పేర్లు మార్చుకున్నారు. వీరిలో కొంతమంది ఇక్కడే శాశ్వతంగా స్థిరపడిపోయారు. ఇక గణిత , ఖగోళ, వైద్యశాస్త్రాల్లో భారతీయుల ప్రతిభ సాటిలేనిది. కాని నేడు మనం పైచదువులకోసం విదేశాలకు పోతున్నాం.

ఇక ఆర్ధికరంగానికొస్తే మనదేశం పూర్వకాలంలో కలప, బియ్యం, మంచిగంధం, ఆహారధాన్యాలు మొ||వస్తువుల్ని సముద్రయానం ద్వారా ఎన్నో దేశాలకు ఎగుమతి చేసి విదేశాల నుండి కోట్లాది రూపాయలు  సంపాదించేది. కుషానురాజులకాలంలోనే మనకు లక్షలకొలది  బంగారు నాణాలు విదేశాలనుoడి లభించేవి. కానీ నేడు మనం ఎన్నో అప్పుల్లో మునిగి తేల్తున్నాం.

            ఒకప్పుడు అన్ని రంగాల్లోనూ ముందoజలో ఉన్న మనదేశం నేడు ఎన్నో రంగాల్లో వెనుకంజలో ఉoడడానికి గల కారణాలు పరిశీలిస్తే  మనం మన సాoస్కృతికమైన విలువల్ని మరచిపోవడo వల్లనేనని అనిపిoచక మానదు.

మానవ జీవితానికి సంస్కృతికి గల సంబంధం శరీరం ఆత్మకు గల సంబంధం వలె విడదీయరానిది. సంస్కృతి లేని జాతి ఆత్మలేని శరీరం వలే మృతప్రాయమే అవుతుంది. ఒక సంఘం లేదా జాతికి చెందిన ఆధిభౌతిక , ఆధిదైవిక , ఆధ్యాత్మిక విలువల సముదాయమే సంస్కృతి. వ్యక్తి పరమైన విలువలు సంస్కారం  అనుకుంటే అదే సమాజపరం  ఐతే సంస్కృతి అంటాం. కొంతమంది సంస్కృతిని నాగరికతను ఒకటిగా పరిగణిస్తారు. కాని రెంటికి మధ్య భేదం ఉంది. నాగరికత బాహ్యజీవితానికి సంబంధించిoదైతే సంస్కృతి బాహ్యంతో పాటు ఆంతరికజీవితానికి కూడా సంబంధించిoది. నాగరికత దేహధర్మమైతే, సంస్కృతి ఆత్మధర్మం అని చెప్పవచ్చు. నాగరికత వేషభాషలకు , ఆచార వ్యవహారాలకు సంబంధించిoదనుకుoటే, సంస్కృతి మనస్సు, బుద్ధి, ఆత్మధర్మాలకు సంబంధించిoదని స్థూలంగా చెప్పుకోవచ్చు.

ఒక్క వాక్యంలో చెప్పాలంటే ఒక సంఘంలోని అధికజనాభా యొక్క జీవనవిలువల సముదాయం  సంస్కృతి. భౌతికాభివృద్ధి, సాంకేతికప్రగతి, సాహిత్యం, కళలు, ఆధ్యాత్మికచింతన, విద్య, నైతికవిలువలు మొ| అంశాలు సంస్కృతిలో అంతర్భాగాలుగా పరిగణిoచవచ్చు.

                 ఇక ఒక దేశం గొప్పదా కాదా అని నిర్ణయించవలసి వచ్చినప్పుడు ఆ దేశం ఆమోదించిన సాంఘిక , సామాజిక , ఆధ్యాత్మిక విలువలను పరిశీలిస్తే తెలుస్తుంది.  ఒక సమాజం ఆమోదించిన విలువలు మంచివైతే ఆ సమాజంలో తాత్కాలికంగా దుష్టుల శాతం ఎక్కువగానే ఉన్నా అది మంచి సమాజమే. ఎందుకంటే వారు తాత్కాలికంగా చెడ్డవారైనప్పటికీ ఆమోదించిన విలువలు  మంచివి కాబట్టి ఎప్పటికైనా ఆ సమాజానికి నిష్కృతి లభిస్తుంది. ఒక దశాబ్దంలో కాకపోయినా మరో దశాబ్దంలోనో, ఒక శతాబ్దంలో కాకపోయినా మరో శతాబ్దంలోనో సమాజం ఉన్నతదశకు చేరుకోవచ్చు. కాని ఉన్నతవిలువలు ఆమోదించని సమాజానికి ఎన్నటికి నిష్కృతి లేదనేది సామాజికశాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయం. అది యథార్థమే.  ఉదాహరణకి లంచం తీసుకోవడం తప్పు అని సమాజం అంగీకరిoచిoదనుకోoడి. ఒకవేళ ఒకవ్యక్తి తప్పనిసరి పరిస్థితిలో గత్యంతరం లేక లంచం తీసుకున్నా సిగ్గుతో చస్తూ ఆపని మరెన్నడూ చెయ్యడు. కాని ‘ ఎంతో కొంత తినకుండా ఎవడు పని చేస్తాడు’ అని సమాజమే లంచానికి వంతపలికిoదను కోండి. ఆ సమాజాన్ని ఎవరూ రక్షించలేరు.

  

ఇప్పుడు మన వేదాలు , ఉపనిషత్తులు , పురాణాలు, కావ్యనాటకాలు ఆధారం చేసుకుని సంస్కృతిలోని కొన్ని ముఖ్యాంశాలను పరిశీలిద్దాం.  

 స్థూలoగా పరిశీలిస్తే భిన్నత్వంలో ఏకత్వం, ప్రకృతిపట్ల దైవభావన, సర్వమానవసౌభ్రాత్రం వైదికసంస్కృతి. శ్రేయస్సు, ప్రేయస్సులలో శ్రేయస్సునే కోరుకోవడం  ఉపనిషత్కాలీనసంస్కృతి. శ్రేయస్సు అంటే మనకు మేలు కల్గించేది. ప్రేయస్సు అంటే మనం కోరుకునేది.  చెడ్డపనికి చెడుఫలం మంచిపనికి మంచిఫలం పురాణకాలీనసంస్కృతి.  ఆశ్రమధర్మవ్యవస్థ, పరస్త్రీలయెడ మాతృభావన, నిరాడంబరత, వృత్తిపట్ల గౌరవం, పాపభీతి మొదలైనవి భారతీయసంస్కృతిలోని మరికొన్నిముఖ్యమైన అంశాలు. వీటి గురించి కొంచెం  వివరంగా  తెలుసుకుందాం. (సశేషం) 

చకారకుక్షి

చకారకుక్షి

డా|| చిలకమర్తి  దుర్గాప్రసాదరావు

                           ఒకసారి కాళిదాసమహాకవి కాశీనగరం సందర్శించాడు. అన్ని దేవాలయాల్లో ఉండే దేవీదేవతలకు నమస్కరిస్తూ పోతున్నాడు. ఒకప్రదేశంలో వ్యాసభగవానుని విగ్రహం కనిపించింది. ఎందుకో ఆయనకు నమస్కరిo చాలనిపిoచలేదు సరిగదా ఆక్షేపించాలనిపిoచింది. ఆయన బొడ్డులో వ్రేలు పెట్టి ‘చకారకుక్షి’ ‘చకారకుక్షి’ అని ఆక్షేపణ చేశాడు . అంతే వ్రేలు ఆ విగ్రహం బొడ్డులో ఉండిపోయింది. ఎంత లాగినా బయటకు రావడం లేదు. వ్రేలు బయటకు తీసుకోవడానికి చేసిన ప్రయత్నాలన్నీ విఫలమయ్యాయి. ఇంక చేసేదేమీ లేక తన తప్పు క్షమించమని మనసులోనే ప్రార్థించాడు. వ్రేలు బయటకు వచ్చేసింది. ఆ విగ్రహం లోంచి సాక్షాత్తు వ్యాసభగవానుడు ప్రత్యక్షం అయ్యాడు. వెంటనే కాళిదాసు  ఆయన పాదాలను తాకి నమస్కరించాడు.

                 వ్యాసుడు సంతోషించి ‘నాయనా! ఎందుకు నన్ను అలా ఆక్షేపి౦చావు?’ అనడిగాడు. స్వామీ! మీరు వ్రాసిన మహాభారతం చదివాను.

  “ధర్మజ: చ భీమ: చ అర్జున: చ నకుల: చ సహదేవ: చ” అని  గ్రంథమంతా ‘చ’ అనే అక్షరాలే. అవన్నీ వ్యర్థపదాలే. అన్నీ ప్రోగుచేసి మరో చోట వ్రాస్తే అదో పెద్ద గ్రంథమౌతుoది. ఏమిటి స్వామీ ఇదంతా ! మీ పొట్ట కోస్తే అన్నీ చకారాలే అనిపిస్తోంది.  అందుకే ఆక్షేపిoచానన్నాడు.

అపుడు వ్యాసుడు ‘నాయనా! నువ్వు అనుకుoటున్నట్లు అవన్నీ వ్యర్థపదాలు కావు, వాటికి సార్థకత ఉంది . సరే!  నా సంగతలా ఉంచు. నేనొక అంశం నీకిస్తాను. చకారం లేకుండా అది పూర్త చెయ్యి’ అన్నాడు. సరే అన్నాడు కాళిదాసు. వ్యాసుడు కాళిదాసుతో ‘ ద్రౌపదికి ధర్మరాజు, భీముడు, అర్జునుడు, నకులుడు, సహదేవుడు అని  ఐదుగురు భర్తలు కదా! వారిమధ్యగల పరస్పరసంబంధాన్ని వివరిస్తూ, ‘చ’ అనే అక్షరం ఉపయోగిoచకుండ శ్లోకం చెప్పమని  అడిగాడు.  కాళిదాసు ఏమి తడుముకోకుండా:

       ద్రౌపద్యా: పాండుతనయా:

పతిదేవరభావుకా:

న దేవరో ధర్మరాజ:

    సహదేవో   న  భావుక:

(ద్రౌపదికి ధర్మరాజు, భీముడు , అర్జునుడు , నకులుడు , సహదేవుడు;  భర్తలు , బావలు మరదులు ఔతారు . ధర్మరాజు ఎప్పుడు మరిది కాడు. సహదేవుడు ఎన్నడు బావ కాడు).

ద్రౌపదికి ఐదుగురు భర్తలున్నా ఒక సంవత్సరం అంతా  ఒకరితోనే ఉంటుంది. ఇది నియమం. ఆమె ధర్మరాజుతో ఉన్నప్పుడు ఆయన భర్త.  మిగిలిన నలుగురు  మరదులౌతారు. భీమునితో ఉన్నప్పుడు ధర్మరాజు బావ ఔతాడు , అర్జున,నకుల,సహదేవులు మరదులౌతారు.   ఇక సహదేవునితో ఉంటున్నప్పుడు పై నలుగురు బావలౌతారు. కాని ధర్మరాజు ఎన్నడూ మరది కాదు , సహదేవుడు ఎన్నడూ బావ కాడు.

 ఇక వ్యాసుడు  కాళిదాసు ప్రతిభకు  సంతోషించి, ఆశీర్వదించి, అదృశ్యమయ్యాడు.

                ఆంధ్రపురాణకావ్యరచయిత శ్రీమధునాపంతుల సత్యనారాయణశాస్త్రి గారు నన్నయగారి రచనారీతిని ప్రశంశిస్తూ ఈ విషయాన్ని ఎంత అందంగా  ఉట్టంకిoచారో స్వయంగా చూడండి.

వ్రాసినదానినింజెరిపి వైవని బాస ‘చకారకుక్షి ’ యౌ

వ్యాసకవీశు బోలక మహాగిరినిసృతగాంగనిర్ఝరీ

భాసురశయ్యలో తనకు వంపులు సొంపులు దిద్దు కాళికా

దాసుని బోలె గంటమును దాలిచె నన్నయ క్రొత్త తెన్నునన్    

                     

ఈ వ్యాసంలోని తాత్పర్యం కాళిదాసుని ప్రశంసించడమే గాని వ్యాసభగవానుని కిoచపరచడం మాత్రం కాదని గ్రహింప ప్రార్థన.

******

THE CONTRIBUTION OF ANDHRA TO ADVAITA –VEDANTA

THE CONTRIBUTION OF ANDHRA TO ADVAITA –VEDANTA

***

Dr. Chilakamarti Durga Prasada Rao

Bhasha Praveena, VedantaVidyapraveena,

 P.O.L,   M. A. [Sanskrit], M.A [Telugu],

M. A [Philosophy], & Ph. D . 

3/106, Premnagar, Dayalbagh,

                                                                            AGRA- 282005.U.P.             

                                                                                 dr.cdprao@gmail.com

                                                                                                                              +91   9897959425

Sir / Madam,

Namaste. This is to submit that my book entitled“ The  Contribution of Andhra to Advaita -Vedanta”  has been published by Tirumala Tirupati Devasthanams. This book deals with many aspects of Advaita – Vedanta of Sri Sankaracharya and also the Andhra writers, who contributed a great deal of literature to it in a refreshing new light.

A few scholar friends of mine have recommended to their friends for an in depth study. Encouraged by this gesture, I feel and hope that the book will be of considerable use to scholars and students of Sanskrit.

I would therefore like to request you to get a few copies of the book for your faculty. You may order for the copies and pay the cost by D. D. either before or after receiving the copies. The cost is Rs.100/- [one hundred] only per copy. I may add that a hand some discount will be allowed on the purchase.

Thank you.

                                                           Very faithfully yours,

 

    Agra,                               [CH. DURGA PRASADA RAO]

15.7. 2014.

                                          SYNOPSIS

The work entitled “ The  Contribution of Andhra to Advaita -Vedanta” consists of ten chapters.

In Chapter – I, the antiquity and greatness of Andhra race is discussed. The contribution of Andhra to Sanskrit literature in general and Advaita-Vedanta in particular are presented as well as the unique -  ness of Andhra in producing different Acharyas of  Vedanta - Darsana.

In Chapter – II, both orthodox and heterodox systems of Indian Philosophy are discussed. The superiority of Vedanta – darsana over other darsanas is sought to be proved. The salient features of Advaita - Vedanta are also given.

In Chapter-III, the contribution of various authors, to the literature directly and indirectly related to the Upanishads is mentioned.

In Chapter-IV, the aim of composing Brahma-Sutras, the different schools of thought i.e., Bhamati & Vivarana, came in to existence in the post-Sankara period, the followers of both the prasthanams come in to picture. Some unpublished works have also been brought to light.

In Chapter – V, various commentaries written on the Bhagavadgita by Andhra scholars are given.

In Chapter-VI, the commentaries of major prakarana works are discussed.

In Chapter - VII, a number of works that strengthened the Advaita –Philosophy by refuting the views of the opponents in general and Visistadvaita  and Dvaita  in particular are shown.

In Chapter –VIII, the works of many poetesses especially Kamakshi, the most distinguished one who produced commentaries on three outstanding works are discussed.

In Chapter – IX, the service rendered by various principalities in patronizing scholars of various sastras and steps taken by principalities in preserving and spreading Advaita-Vedanta are mentioned.

In Chapter – X, the tradition of various mutts and their role in preserving Advaitic thought is discussed.***

अद्वैते मोक्ष:

अद्वैते मोक्ष:

DR.CHILAKAMARTI  DURGAPRASADA RAO

   3/106, Premnagar, Dayalbagh,AGRA .

dr.cdprao@gmail.com

+919897959425

धर्मार्थकाममोक्षाख्येषु चतुर्विधपुरुषार्थेषु मोक्षस्यैव परमपुरुषार्थत्वमुच्यते निरतिशयसुखरूपत्वात्तस्य | “न स पुनरावर्तते (छा.उ-8/15/1) ”   इत्यादि श्रुत्या मोक्षस्यात्यन्तिकपुरुषार्थत्वमुपपन्नमेव| धर्माद्यपेक्षया मोक्षस्याभ्यर्हितत्वात्तद्विषयेsत्यन्तासक्ति: प्रदर्शिता भारतीयै: दार्शनिकै:||

                 मूलाज्ञाननाशात्स्वस्वरूपप्राप्ति: अर्थात् आत्मसाक्षात्कार एव मोक्ष इति वेदान्तिनामाशय:| श्रीशङ्करभगवत्पादा: “ अविद्यानिवृत्तौ स्वात्मन्यस्थानं परप्राप्ति: “ इति मोक्षस्वरूपं प्रतिपादयामासु:|

                                  ब्रह्मसूत्रभाष्यव्याख्यात्रा रामानन्देन स्वरत्नप्रभायां “कर्तृत्वाद्यनर्थहेतो: अध्यासस्य समूलस्यात्यन्तिकनाशो मोक्ष इति मोक्षस्य स्वरुपमुक्तम् | अत्राध्यासस्यानर्थहेतुत्वं रत्नप्रभाव्याख्यानानुसारेनैवं प्रतिपाद्यते |           

 ब्रह्मसूत्राणां शारीरकमीमांसाभाष्यं विरचितवद्भि: श्रीशङ्करभगवत्पादै: आदावुपोद्घातरुपेणाध्यासभाष्यमभाषि | तत्र “स्मृतिरूप: पूर्वदृष्टावभास:” इति अध्यासलक्षणं प्रदर्शितम् | एतद्व्याख्यानावसरे रत्नप्रभाकारै: अत्र “परत्र अवभास:” इत्येव लक्षणं शिष्टं पदद्वयं तदुपपादनार्थमित्युक्तम् |  

     परत्र =शुक्तिशकलादौ

     अवभास: = परस्य रजतस्य अवभास: ||

तथा च ‘ एकस्मिन्वस्तुनि अन्यवस्त्वात्मकवृत्तिरेवाध्यास:’ इत्युक्तम् | दृष्टं दर्शनं पूर्वानुभव: पूर्वानुभवजन्य: संस्कारजन्य: इत्युक्तं भवति | तथा च पूर्वदर्शनादवभास्यत इति पूर्वदृष्टावभास: | स्मृतिरूप: इत्यत्र  स्मर्यते इति स्मृति: सत्यरजतादि: | स्मृते: रुपमिव रूपं यस्य स: स्मृतिरूप: इत्यर्थस्वीकारेण स्मर्यमाणसदृश: इत्यर्थ: फलति | एवञ्च प्रपञ्चभ्रमोsपि पूर्वप्रपञ्चानुभवजन्यसंस्काराधीन: पूर्वप्रपञ्चसदृश: सन्ततं प्रवाहरुपेणानुवर्तत इत्युक्तम् |

                                   अयमध्यास: साद्यनादिभेदेन द्विविध:| अत्र सादित्वं जन्यत्वमनादित्वमजन्यत्वम् |    अहंकाराध्यास: सादि: अविद्याचितोरध्यासोsनादि: | अत्र रत्नप्रभाकारै: साद्यनाद्यध्यास-साधारणलक्षणन्त्वेवमुक्तम् |

“एकावच्छेदेन स्वसंसृज्यमाने स्वात्यन्ताभाववत्यवभास्यत्वमध्यस्तत्वम्” इति | अस्य लक्षणस्य समन्वय: एवं क्रियते |          

      रजताध्यासे – एकावच्छेदेन = इदन्त्वावच्छेदेन

                  स्वसंसृज्यमाने इत्यत्र स्वपदं अध्यस्तत्वेनाभिहित वस्तुपरं तच्च रजतम् | आरोपरजतेन स्वसंसृज्यमाने शुक्तिशकले वस्तुत:

स्वात्यन्ताभाववति = पारमार्थिकत्वावच्छिन्नप्रतियोगिताक राजताभाववति

अवभास्यत्वम् = इदं रजतमिति भासमानत्वं राजतेsस्तीति लक्षणसमन्वय:|

अत्रायमभिप्राय: | यत्र यद्वस्त्वस्तीति भासते तत्र तद्वस्तु  नास्तीत्युच्यते | लोके हि घटवद्भूतलमित्यत्र  यस्मिन् भूतले घटोsस्तीति प्रतीयते  तस्मिन्नेव घटाधिकरणे घटो नास्तीति प्रतीतिर्न भवति अनुभवविरुद्धत्वात् | अत्राध्यासस्थले तु “ इदं रजतम् ” इति रजतत्वेन प्रतीयमाने शुक्तिशकले सहस्रजनानुभवविषयत्वेsपि  परमार्थतस्तत्र रजतस्याभावात् स्वात्यन्ताभाववत्यवभास्यत्वमस्त्येव |

                    एवञ्च- एकावच्छेदेन= आत्मत्वावच्छेदेन

                    स्वात्यन्ताभाववति= जीवत्वेश्वरत्वजगदात्मक–दृश्यात्यन्ताभाववति 

       अवभास्यत्वम् = जीवेश्वरजगदात्मकदृश्ये लक्ष्यमाणत्वाल्लक्षणसमन्वय: |

           नैय्यायिकास्तु “ कपि - संयोगी- वृक्ष: ” इत्यत्र ‘अग्रे वृक्ष: कपिसंयोगी मूले न’ इति प्रतीत्या अग्रदेशे कपिसंयोगो वर्तते मूलदेशे स: नास्तीति कपिसंयोगाधिकरणाभावे वृक्षे कपिसंयोगस्य सत्यत्वमङ्गीकुर्वन्ति |

              किञ्च घटापसरणानन्तरं घटो नास्तीति घटाधिकरणे एव घटप्रतीतिमभ्युपगच्छन्ति | वेदान्तिनस्तु न तथा | यस्मिन् काले यदवच्छेदेन  यद्यस्मिन् प्रतीयते तस्मिन् काले  तदवच्छेदेन तत्तत्र नास्त्येवेति  सर्वथा तत्र परमार्थत: असत्त्वमेवाभ्युपगच्छन्ति|

                   श्रीशङ्करभगवत्पादै: “ शुक्तिका हि रजतवदवभासते”  “ एक: चन्द्र: सद्वितीयवत् ” इति अध्यासद्वयं दृष्टान्तत्वेनाभिहितम् | अत्र शुक्तिशकलं राजतात्मना भासत इति अन्यस्य वस्तुन: अन्यवस्त्वात्मना भाने दृष्टान्त:|

 एकस्य वस्तुन: अनेकवस्त्वात्मना भाने तु ‘ एक: चन्द्र: सद्वितीयवत्’  इति दृष्टान्त: | प्रकृते आत्माधिष्ठान–भ्रमरुपाध्यासे दृष्टान्तद्वयमप्यनुकूलमेव | मूलाज्ञानेनावृतं परमात्मतत्त्वं जीवेश्वरजगदात्मना भासते | अनेकवस्त्वात्मना च भासते | तथा च सर्वैरपि ज्ञानिभिरज्ञानिभिश्च ब्रह्मतत्त्वमेव दृश्यते | ज्ञानिभिस्तु सर्वं ब्रह्मात्मना दृश्यते | अज्ञानिभिस्तु जीवेश्वरजगदात्मना दृश्यते |

                  सर्वेष्वप्यध्यासेषु अविद्याया: कारणत्वं संभाव्यते | तथा च अध्यास: कार्यरूप: अविद्या कारणरुपा चेति विज्ञेयम् | उक्तञ्च भगवत्पादै: “तमेवं लक्षणमध्यासं पण्डिता: अविद्येति मन्यन्ते “ इति |

अविद्या नाम सत्वरजस्तमोगुणोपेता आवरणविक्षेपशक्तियुक्ता प्रकृति:| तादृश्यविद्वैव     कारणाध्यास: इत्युच्यते | “ इदं रजतम् ” इत्यत्र मूलाविद्यापरतन्त्रतूलाविद्या रजताकारेण रजतज्ञानाकारेण च परिणमते, यदि शुक्ति रजतादीनामविद्यापरिणामित्वमङ्गीकुर्वन्ति | अत एव मूलाविद्याया: परिणाम्युपादानत्वं ब्रह्मणस्तु विवर्तोपादानत्वमिति वेदान्तिनामशय:| तत्त्वतोsन्यथाभाव: परिणाम: यथा क्षीरस्य दधिरूपेण परिणाम:| अतत्त्वतोsन्यथाभाव: विवर्त:| यथा रज्जो: सर्परूपेण अवभास: | सर्वस्याप्यविद्यापरिणामित्वादेव सुषुप्त्यवस्थायामविद्यायां लय: प्रबोधे च पुन: तत एवाविर्भाव इति    वेदान्तिनामाशय: |

 

                          एवञ्च सर्वेष्वप्यध्यासेषु अज्ञानमेव मूलमिति वक्तव्यम्| अज्ञानं द्विविधम् असत्वावरणप्रधानमभानावरणप्रधानञ्च | परोक्षज्ञानेन असत्वावरणप्रधानमज्ञानं निवर्तते | अभानावरणप्रधानन्तु यथापूर्वं वर्तत एव  | यथा दूरे महापरिमाणे वृक्षे अल्पपरिमाणत्वाभ्रान्ति: कस्य चिज्जाता | तत: तादृशवृक्षसमीपादागतेन पुरुषेण

 ‘अयं वृक्ष: अत्यधिकपरिमाण: नाsल्पपरिमाण: भूशाखाशिंशुपादिसहित:’ इत्युक्ते अल्पपरिमाणभ्रान्तिमत: पुरुषस्य यदज्ञानमासीत् तच्चाज्ञानम् अधिकपरिमाणोपदेशजन्य ज्ञानेन नष्टं वा न वा? नष्टमेव |    किन्त्वत्रासत्वावणमेव नष्टम् | अभानावरणन्तु न नष्टम् | अन्यै: शतधा उक्तमपि प्रत्यक्षमल्पपरिणाममेव दृश्यते ना sधिकपरिमाणम्| तत् कुत इत्युक्तौ अभानावरणस्य यथापूर्वं विद्यमानत्वात् | तादृश अभानावरणस्य निवृत्ति: वृक्षसमीपं गत्वा तादृशम् अधिकपरिमाणं    वृक्षं यदा पश्यति तदा भवति| तच्च ज्ञानमपरोक्षज्ञानमेव | तादृशापरोक्षज्ञानमेवाभानावरणस्य निवर्तकं भवति | अत एव लोके वेदान्तश्रवणं क्रियमाणमपि तत: परोक्षज्ञानं जायमानमपि तत् अपरोक्षाध्यासनिवर्तकं न भवति|

तथा हि:- वेदान्तश्रवणेन जीवत्वं पारमार्थिकं न भवति| ब्रह्मैक्यमेव जीवस्य पारमार्थिकं स्वरूपमिति ज्ञानं जातमेव | तच्च ज्ञानं असत्वावरणं निवर्तयति | अभानावरणनिवर्तकं न भवति | यदा मनन-निदिध्यासनादिभि:अपरोक्षब्रह्मसाक्षात्कारो भवति तदैव मूला ज्ञाननिवृत्ति: भवति  अपरोक्षाध्यासोsपि निवर्तते |

               श्रीशङ्करभगवत्पादा: अध्यासलक्षणं तत्संभावनादिकञ्च निरूप्य लौकिका: वैदिकाश्च सर्वे प्रमाणप्रमेयव्यवहारा: अध्यासवशेनैवेति प्रतिपादयामासु: | एवञ्च अस्याध्यासस्याविद्याकल्पितकर्तृत्वभोक्तृत्वादिबन्धहेतुत्वात् ब्रहमात्मैकत्वविज्ञानेन बन्धनिवृत्तिर्भवति | स एव मोक्ष: |

                 मुक्ति: ब्रह्मणोsन्या  चेत् ब्रह्मैकं मुक्तिरेकेति द्वैतमेवापद्येत | तच्च नाsभीष्टम् | ब्रह्मैव जिज्ञासाविषय: ब्रह्मैव फलम् | अत्राज्ञातत्वेन ब्रह्मण: जिज्ञासाविषयत्वं ज्ञातत्वेन फलत्वमिति विज्ञेयम् | ब्रह्मज्ञानं तु भग्नावरणचिद्रूपं ब्रह्मैव मुक्ति: |

अत्रेयमाशंका | मुक्ति: यदि ब्रह्मरुपा तर्हि ब्रह्म सिद्धमेवेति सिद्धस्य साधनाय श्रवणात्मकब्रह्मविचार: व्यर्थ: स्यात् | यद्यविद्यानिवृत्ति: ब्रह्मज्ञानसाध्या सैव मुक्तिश्चेत्   अविद्यानिवृत्ते: अभावरुपत्वेन आनन्दस्वरुपत्वं न स्यात् |  

                    यदि ब्रह्म अविद्यानिवृत्तेरन्यत् तर्हि अद्वैतहानि:| अविद्यानिवृत्तिविशिष्टं ब्रह्म चेन्मुक्ति: विशेषणांशस्य मिथ्यात्वेन विशिष्टस्यापि मिथ्यात्वापत्त्या पारमार्थिकत्वानुपपत्ति: | अत: अविद्यानिवृत्युपलक्षितचैतन्यं मोक्ष इति सिद्धान्त: | तथा च अविद्यानिवृत्तेरुपलक्षणविधया निवेशेन विशिष्टत्वासंभवात् मुक्ते: चैतन्य- रुपत्वेन स्वप्रकाशानन्दरुपत्वमपि सिध्यतीति न कोsपि दोष: | सा च सच्चिदानन्दाद्वैतब्रह्मस्वरुपा | सा न साध्या परन्तु सिद्धैव | सिद्धायामप्यसिद्धत्वभ्रान्त्या तद्भ्रान्तिमूलाविद्यानिवृत्तये श्रवणादौ प्रवर्तन्ते मुमुक्षव: |

एवं स्वस्वरुपावस्थानमुक्तिस्तु सर्वेषां समाना  तारतम्यवर्जिता च | उक्तं च भगवता व्यासेन “ एतेन मुक्तिफलाsनियम: तदवस्था तद्वते: तदवस्था तद्वते: “ | तथा हि :- मुक्तिफले नियमो नास्ति | तारतम्यं नास्ति | कालनियमो वा देशनियमो वा तारतम्यं वा नास्तीत्यर्थ: | एवञ्च सर्वेषां समानरूपा मुक्ति: स्वस्वरूपावस्थानमेव | एतदेवाभिप्रेत्योक्तं रत्नप्रभाकारै: रामानन्दसरस्वतीश्रीचरणै: " अविद्यानिवृत्युपलक्षित ब्रह्मभावो मोक्ष:” इत्यलमतिविस्तरेण |   

                            ***                             

PRIVATIZATION OF HIGHER EDUCATION CAUSES CUTURAL DECLINE

PRIVATIZATION OF HIGHER EDUCATION CAUSES CULTURAL DECLINE

Dr. Chilakamarthi Durga Prasada Rao

3/106, Premnagar, Dayalbagh, AGRA

dr.cdprao@gmail.com

9897959425

                                                      From times immemorial education has been given a very important place not only in our country but also everywhere.  We in India went to the extent of saying that a man with no education is a beast.

विद्या विहीन: पशु:(१)

     Education system is considered to be four pillared edifice of which parents, students, teachers and the government constitute the pillars.  Hence the system becomes effective provided all the four pillars are strong.  Though government appears as one among four pillars it plays a vital role.

            In Vedic age education used to be imparted free of cost in gurukulas and the gurukulas are patronize by the kings and philanthropists.

        In the Upanishadic age higher learning was made available in gurukulas and students used to receive their education by staying there and serving gurus.

        In Raghuvamsa the author kalidasa while describing the administration of Dilipa states that the king Dilipa was like father to the people as he was educating, protecting and maintaining them.  Thus he made the parents as mere agents of the birth of people.

प्रजानां विनयाधाना

द्रक्षणाद्भरणादपि

स पिता पितरस्तासां

कॆवलं जन्महेतव:(२)

It is also evident that in the days of yore in India there were many Universities such as Nalanda, Takshasila, Vikramasila where Higher Education was imparted even to foreign students at no cost irrespective of caste, creed, religion, sex and nationality.

                But unfortunately in recent times government is relinquishing the responsibility of providing funds for Higher Education treating it to be a wasteful investment.

                A father should not think of returns immediately after sending his ward for education as the fruit of investing money on education will be attained only after the completion of education, and not immediately.

                Similarly the investment made on a particular generation can yield fruits in the next generation but not immediately.

                So the government is not expected to be short-sighted in the matter of providing funds for higher education.

                In this article an attempt is made to discuss the cultural decline caused by the privatization of higher education.

                It is a well known fact that India is a land of rich cultural heritage.  If Higher education goes into the hands of private managements cultural decline will become irresistible.

                In our culture selling of knowledge is treated as a great sin. Kalidasa in his “Malavikagnimitra” condemns a man of learning who sells his knowledge and used it as mere means of livelihood as a petty trader.

 यस्यार्जनं केवलजीविकायै

तं ज्ञानपण्यं वणिजं वदन्ति(३)

If higher learning goes in to the hands of private sector the learning will be no more than a commodity in the market place.  The teacher-hood which enjoyed a great privilege earlier will certainly be reduced to the level of slavery.

                In ancient times students who received their education at the expense of society used to have gratitude towards it and serve the society sincerely.  But privatization of higher education will provide no room for such noble ideology. Since people are made to pay through their noses, they will in turn try to get back their investment double and triple.

                If higher education goes in to the fold of privatization, languages and social sciences lose their prominence.  When the emphasis on language teaching is diluted the opportunity for students to learn about the cultural heritage and values it upholds as well as finer sensibilities will suffer.  If such situation arises society produces rogues and higher education will make one rogue wiser than the other.

                Irrespective of our invitation or rejection the devil in the guise of privatization is spreading like wild fire to devour the cultural values of the society and no body is in a position to resist it.

                At this critical juncture the bounden duty of every citizen is to see that the values are protected by giving importance to languages and social sciences in the curriculum.

                And also every private institution should run under the strict vigilance and unbiased supervision of government and the Universities concerned.  Then alone our country will prosper.  As optimists, let us all hope that day will come.

                Now I conclude with a quotation of a great Sanskrit scholar of modern times viz., Pandit Vishnukanth Shukla which depicts the present state of affairs of education .

 सरस्वती  रोदिति मोदते रमा

कथं स्वदेशस्य समुन्नतिर्भवॆत् 

means that the goddess of learning viz Saraswathi is lamenting while the goddess of wealth, viz Lakshmi is dancing joyfully.  How can our country prosper?.

                                        ***********

१. सुभाषितत्रिशति: १/२०

२. रघुवंशम्/१/२४

३. माळविकाग्निमित्रम्/१/१७.