CONVERSATIONAL SANSKRIT-3

 

     CONVERSATIONAL SANSKRIT-3

           Dr. Chilakamarthi. Durga Prasada Rao   

          dr.cdprao@gmail.com

 

Topics to be discussed in this lesson

1.तस्य - एतस्य - कस्य?

तस्या: -   एतस्या: - कस्या:?

2. षष्ठी विभक्ति (पुं-स्त्री—नपुंसक)

3. क्रियापदानां वर्तमानकालरूपाणि

 

Lessson-3/ Unit-1

 

षष्ठी विभक्ति: (पुं) (स्त्री) ( नपुंसक)

POSSESSIVE CASE IN THREE GENDERS

(At the very outset we shall deal with the possessive case of pronouns)

             तस्य { possessive determiner & associated with a male person or animal or thing previously mentioned,    (his or it’s) when they are at a distance.

  एतस्य  possessive determiner & associated with a male person or animal or thing previously mentioned. .   (his or it’s) when they are In close vicinity)

 कस्य? (possessive determiner and pronoun associated with a male pers possessive determiner & associated with a male person or animal or thing previously mentioned. . 

तस्या: (Her or its  ) when they are  at a distance.   एतस्या: (at close vicinity ) कस्या:? (whose ( incase if a girl, woman or a thing )

 

Unit -2  (nouns) 

षष्ठी विभक्ति पुं-स्त्री—नपुंसक

 

राम: ( Rama)  -      रामस्य ( of Rama)  

बालक: (boy)                   बालकस्य (of the boy)

हरि; (Hari)                        हरे: ( of Hari)

कवि; (poet)                   कवे: ( of the poet)

गुरु: ( teacher)                    गुरो: ( of the teacher)

भानु: ( Sun)                    भानो: ( of the Sun)

रमा ( Lakshmi)                    रमाया: ( of Lakshmi)

लता (creeper)                        ताया: ( of the creeper)

गौरी ( Parvati)                  गौर्या:  (of Parvati)

नदी ( River)                      नद्या:   (of the river)

वधू: ( bride)                        वध्वा: ( of the bride)

पुस्तकम् ( book)                 पुस्तकस्य ( of the book)

जलम् ( water)                     जलस्य ( of the water)    

 

                                       

     Unit-1     

 स: बालक: (he is a boy)  ---   तस्य नाम राघव: (his name is Raghava )

एष:   वैद्य:   --- एतस्य नाम गोपाल:)

सा बालिका  ---  तस्या: नाम गौतमी

 एषा  महिला ---– एतस्या: नाम पद्मावती

कस्य नाम राघव: ? तस्य नाम राघव:

कस्या: नाम गौतमी ? तस्या: नाम गौतमी

 

तत् नाटकम् --- तस्य नाटकस्य नाम अभिज्ञानशाकुन्तलम्

एतत् काव्यम्   --- एतस्य काव्यस्य नाम रामायणम्

                         

      स: बालक:    --     तस्य नाम रमेश:                                   

    एष:      अध्यापक:  -- एतस्य नाम सुरेश:                            

    सा   बालिका    —      तस्या: नाम लक्ष्मी:                                     

      एषा  अध्यापिका --   एतस्या: नाम वैजयन्ती                                                             

      तत्      पुष्पम्   ---    तस्य पुष्पस्य नाम चम्पकम्        

   एतत्      पुस्तकम् --- एतस्य पुस्तकस्य नाम रामायणम्  

                                        

                               ****

                                

Lesson3/2

(Possessive case in three genders) 

षष्ठी विभक्ति: (पुं)

राम: ----रामस्य 

बालक:--- बालकस्य 

वृक्ष:/वृक्षस्य --- देश:/देशस्य  ---पुत्र: /पुत्रस्य 

हस्त: /हस्तस्य ---ग्राम:/ग्रामस्य --कार्यालय:/कार्यालयस्य      

 

रामस्य पिता ( రామస్య పితా = Rama’s father / The father of Rama

मम बालकस्य युतकम् = Shirt of my boy

तस्य वृक्षस्य शाखा = Branch of that tree

मम देशस्य पताक:= Flag of my  country

भवत: पुत्रस्य पुस्तकम् = Book of your son

तया: हस्तस्य कङ्कणम् = Bracelet of her  hand

तस्य ग्रामस्य अधिकारी  =Head of that village

मम कार्यालयस्य  संकेत:   = Address of my office

 

      षष्ठीविभक्ति: (स्त्री)

      सीता ---सीताया: ---      बालिका ---बालिकाया:)

      सुता--- सुताया:  --

 पाठशाला--- पाठशालाया:  

     अध्यापिका --- अध्यापिकाया:  )   

  पत्नी--- पत्न्या:--   क्रीडा---क्रीडाया:       नदी---नद्या: 

      

 षष्ठीविभक्ति: (स्त्री)

 

1.      सीताया: पुत्र: लव: अस्ति = The son of Sita is Lava.

2.  बालिकाया:  मुखं सुन्दरम् अस्ति =The face of the girl is pretty.

3. जनकस्य सुताया:  नाम सीता अस्ति = The name of the father of Sita is Janaka

4. मम पाठशालाया: ग्रन्थालय: रमणीय:अस्ति  = The  library of my school is beautiful.

मम अध्यापिकाया:  आसन्द: उन्नत:अस्ति =  My Madam’s (lady teacher) chair is high

      नद्या: जलं मधुरम् अस्ति = River’s water is sweet

      क्रीडाया: स्थलं विशालम् अस्ति (The playground is spacious)

 

      षष्ठी विभक्ति: ( नपुंसक) 

 

पुस्तकम्--             -पुस्तकस्य )

      फलम् / फलस्य ---      मित्रम् /मित्रस्य ---      धनम्/धनस्य ---  

    गृहम् / गृहस्य -      जलम् /जलस्य---     कार्यम्/ कार्यस्य---    नेत्रम् /नेत्रस्य ---

 

      पुस्तकस्य नाम रामायणम् (The name of the book is The Ramayana)

 

      तस्य फलस्य नाम आम्रफलम् (The name of that fruit is mango) 

 

      मम मित्रस्य गृहं सुन्दरम् अस्ति (The house of my friend is beautiful)

 

      धनस्य पेटिका रमणीया अस्ति  ( the box of money is beautiful)

 

      तस्य गृहस्य द्वारं सुन्दरम् अस्ति ( the door of that house is pretty)

 

       जलस्य रुचि: मधुरा अस्ति (The taste of water is sweet)

 

      कार्यस्य समय: स्वल्प: अस्ति ( the time of work is very little)

 

      नेत्रस्य शोभा रमणीया अस्ति (the glow of the eye is very beautiful)

Unit -3 

क्रियापदानां वर्तमानकालरूपाणि

 

Lesson-3 Unit-3

क्रियापदानि (वर्तमानकाल:)

Complete chart of the Present Tense

 

III singular –  dual—      plural

पठति --  पठत:--   पठन्ति  

II singular- dual-plural

पठसि --  पठथ:--  पठथ 

1singular--dual -- plural

पठामि -- पठाव: --  पठाम:

(स: / सा) पठति     (तौ)       पठत:          (ते)      पठन्ति

       (त्वं) पठसि ---      (युवां) पठथ:           (यूयं ) पठथ

       (अहं) पठामि ---    (आवां) पठाव:         (वयं)  पठाम:

 

 

 

(स: / सा) पठति  (he/she is reading)

(तौ)      पठत: ( They two are reading)

(ते)      पठन्ति (They all are reading)

(त्वं) पठसि  (you are reading)

(युवां) पठथ: ( you two are reading

(यूयं ) पठथ (you all are reading)

(अहं) पठामि  (I am reading)

(आवां) पठाव:  (we two are reading)

(वयं)  पठाम:   (we all are reading

 

SOME IMPORTANT VERBS

 

   1.   पठति (pathati)   reading

      बालक: पठति = A boy is reading.

      2. लिखति  (likhati)   writing

      बालिका लिखति = A girl is writing

      3.क्रीडति  (kreeDati)   playing

      क्रीडाकार: क्रीडति = A sportsman is playing

    4.  गच्छति  (gacchati)   going

      पुरुष: गच्छति =  A man is  going

      5. आगच्छति  (aagacchati) coming

      महिला आगच्छति = A woman is coming

     6.  खादति  (khaadati)   eating

      स: खादति = He is eating

      7. पिबति  (pibati) drinking

      सा पिबति = She is drinking

      8. आह्वयति ( aahvayati)  calling or inviting

      पिता आह्वयति = Father is inviting

      9. प्रेषयति  (preshayati )  sending

      माता  प्रेषयति  = Mother is sending

      10. पृच्छति  (pRicchati)  asking

      उपाध्याय: पृच्छति  =  Teacher is asking

      11. नयति (nayati)  taking

      बालक: नयति = Boy is taking              

      12. आनयति ( aanayati)  bringing

      सा आनयति = She is bringing

      13. क्रीणाति  (kreeNaati)   buying

      स: क्रीणाति= He is buying

      14. विक्रीणाति (vikreeNaati)  selling

      सा विक्रीणाति = She is selling

      15. पत्रं पतति( patati)  = leaf is falling

      बालक: हसति ( hasati)   Boy is smiling

      16. ददाति (dadaati)   giving

         वृक्ष: ददाति (dadaati) Tree is giving

      17. गृह्णाति (grihNaati) receiving / holding

      माता गृह्णाति (grihNaati) Mother is receiving/holding

      18. श्रुणोति ( shruNoti)   listening (to)

      छात्र: श्रुणोति ( shruNoti) Student is listening (to)

      19. मुञ्चति  (munchati)  Leaving /giving up

      मेघ:  मुञ्चति  (munchati)  cloud is leaving /giving up

      20. प्रक्षालयति ( prakShaalayati)  cleaning

      माता प्रक्षालयति Mother is cleaning

      21. मापयति (maapayati) measuring

      अध्यापक: मापयति = Teacher is measuring

      22. उत्तिष्ठति  (uttiShThati) tanding

      बालक: उत्तिष्ठति  (uttiShThati) Boy is standing

       23. उपविशति  (upavishati)  sitting

      बालिका उपविशति = Girl is sitting

      24. चालयति (chaalayati) driving

      चालक: चालयति = Driver is driving.

      25. करोति ( karoti)  doing

      सा करोति = She is doing

      26. आस्वादयति ( aasvaadayati)  tasting

      बालक: आस्वादयति =  Child is tasting

      27. पालयति (paalayati)  ruling

        राजा पालयति = King is ruling

       28.चुम्बति ( chumbati) kissing       

        माता चुम्बति =  mother is kissing       

  29     रोदिति (roditi )weeping

       शिशु: रोदिति = child is weeping. 

  30. पश्यति(pashyati) seeing/Looking

      बालक: पश्यति = Boy is looking

Sanskrit has 2000 verbal roots, probably the rearrest phenomenon. we need not practice all the verbs. Only important verbs are introduced here. We can manage some  verbs by using the word by using the verb karoti . for example instead saying पचति (pachati)  we can say पाकं करोति (paakaM karoti) .

स्नाति Snaati -स्नानं करोति (snaaanaM karoti).

स्वपिति Svapiti- निद्रां करोतिnidraaM karopt.पोषयति poshayati – पोषणं कृति poshaNa karoti ,   उद्योगं करोति  udyogaM karoti etc.

 

  You make out sentences explaining what kind of duties the members of your family are doing or undertaking.

 Let us study a Sanskrit sloka now. 

 

हस्तस्य भूषणं दानं   सत्यं कण्ठस्य भूषणम्

श्रोत्रस्य भूषणं शास्त्रं  भूषणै: किं प्रयोजनम् ?

The decoration of hand is charity. The decoration of throat or neck is speaking truth. The decoration of ear is listening to Sastras. What is the use of mere ornaments? Decorating the body with gold ornaments are of no use.

*****