సంభాషణ సంస్కృతం-5

సంభాషణ సంస్కృతం-5

Lesson- 5 

బహువచన రూపాలు

शब्दानां बहुवचनरूपाणि-पुंलिङ्गशब्दा:

Plural forms of masculine words

ఇంతవరకు మనం ఏకవచన శబ్దాలు నేర్చుకున్నాం . అన్ని భాషలలోను ఏకవచనం బహువచన౦ మాత్రమే ఉంటాయి . ఇక సంస్కృతంలో ఏక వచనం ,ద్వివచనం, బహువచనం అని మూడు ఉంటాయి . ఇది ఈ భాషయొక్క ప్రత్యేకత .

ఉదాహరణకి:

 బాలక; (ఒక బాలకుడు ) బాలకౌ (ఇద్దరు బాలురు ) బాలకా: (చాల మంది ).

 బాలికా(ఒక బాలిక ) – బాలికే ( ఇద్దరు బాలికలు ) – బాలికా: (చాలమంది బాలికలు ) .

 పుస్తకం(ఒక పుస్తకం ) – పుస్తకే( రెండు పుస్తకాలు )- పుస్తకాని( చాల పుస్తకాలు ).  

     ప్రస్తుత పాఠాల్లో సౌలభ్యం కోసం ద్వివచానాన్ని విడిచిపెడుతున్నా౦. అది లేకపోయినా మనకు  వ్యవహారం నడుస్తుంది . ఉదా;- ఇద్దరు బాలురు అనడానికి ‘బాలకద్వయం’ అని ఇద్దరు బాలికలు అనడానికి ‘బాలికాద్వయం’ అని అలాగే రెండు పుస్తకాలు అనడానికి  ‘పుస్తకద్వయం’ అని చెప్పొచ్చు . 

Singular                     Plural

     बालक: (బాలుడు boy) --- बालका: (బాలురు boys)

      वृक्ष: (చెట్టు tree)---         वृक्षा: (చెట్లు trees)

      ग्राम: (గ్రామము village)--- ग्रामा: (గ్రామములు villages)

      देश: (దేశం country)---    देशा: (దేశాలు countries)

      पण्डित: (పండితుడు scholar)--       पण्डिता: (పండితులు scholars)

      अध्यापक: ( అధ్యాపకుడు teacher) – अध्यापका: (అధ్యాపకులు teachers)

      कवि: (కవి poet) ---                     कवय: (కవులు poets)

      मणि: (మణి jewel) --                मणय: (మణులు jewels)

      गुरु: (గురువు preceptor)--           गुरव: (గురువులు  preceptors)

      भानु: (సూర్యుడు Sun) -              भानव:(సూర్యులు Suns)

Plural forms feminine words

स्त्रीलिङ्गशब्दानां बहुवचनरूपाणि

           Singular           Plural

      बालिका (బాలిక girl) --- बालिका: (బాలికలు girls)

      महिला (woman) --- महिला: (women)

      पाठशाला (school)--- पाठशाला: (schools)

      माला (garland) – माला: (garlands)

      अध्यापिका  (Lady teacher)– अध्यापिका: (lady teachers)

      लता ( creeper)   - लता: (creepers)

      नदी- (river)      - नद्य:( (rivers)

      वधूः ( bride)      -  वध्व: (brides)

Plural forms of neuter words

नपुंसकलिंगशब्दानां बहुवचनरूपाणि

      Singular           Plural

      मुखम् (ముఖం face)--- मुखानि (ముఖములు faces)

      नक्षत्रम् (star)--- नक्षत्राणि (stars)

      पुष्पम् (flower)---पुष्पाणि (flowers)

      पुस्तकम् (book)---पुस्तकानि ( books)

      नेत्रम् (eye)---नेत्राणि (eyes)

      चित्रम् (picture)--- चित्राणि (pictures)

      पत्रम् ( leaf)---पत्राणि (leaves)

      मित्रम् (friend)--- मित्राणि (friends)

      सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

      Plural forms OF PRONOUNS

      ते వారు —एते విరు – के? ఎవరు ?

  ता: వారు --एता: వీరు --का: ? ఎవరు ?

तानि అవి  –एतानि ఇవి – कानि? ఏవి?

      भवान् (నీవు)పురుషుడైతే  —भवन्त: (మీరు) పురుషులైతే

      भवती నీవు (స్త్రీ) —भवत्य: (మీరు) స్త్రీ

      अहम् (నేను )–वयम् (మేము )

                                                                   ******

 सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

     Plural forms of Pronouns  (masculine gender).

              Singular                                Plural

      स: बालक: (he is a boy) ---ते बालका: (they are boys)

      एष: बालक:( this is a boy) --- एते बालका: (these are boys)

      क: बालक: (who is a boy?)  --- के  बालका: (who are  boys? )

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Plural forms of pronouns (feminine gender)

                                            ता:--एता:--का:?

      सा बालिका (She is a girl)-- ता: बालिका: (Those are girls)

      एषा बालिका ( This is a girl) -- एता: बालिका: (These are girls)

      का:बालिका:? (Who are girls?)  ता: बालिका: (They are girls)

      ता: का:?  (Who are they?) ता: बालिका: (They are girls)

      एता: का:? (Who are these?)  एता: बालिका: (There are girls) 

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Plural forms of pronouns in neuter gender

तानि –एतानि– कानि?

            Singular                                          Plural

      तत्  पुष्पम् (That is a flower)     तानि पुष्पाणि( Those are flowers)

      एतत् पत्रम् ( This is a flower)     एतानि पत्राणि (There are flowers)

      तत् किम्? (What is that?)        तानि कानि? (What are those?)

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Plural forms of Pronouns masculine gender

भवान्         भवन्त:

           Singular             Plural

      भवान् बालक:        भवन्त: बालका:

    (You are a boy) --- (You are boys)

     भवान् अध्यापक: --- भवन्त: अध्यापका:

     (You are a teacher) --- (You are teachers)

      भवान् पुरुष:    ---- भवन्त: पुरुषा:

    (You are a man) --- (You are men)

      भवान् देशभक्त: --- भवन्त: देशभक्ता:

    (You are a patriot)--- (You are patriots)

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Plural forms of pronouns feminine gender

भवती --- भवत्य:

            

            Singular             Plural

      भवती बालिका--- भवत्य: बालिका:

      (You are a girl) --- (You are girls)

       भवती महिला          भवत्य: महिला:

     (You are a woman)   (You are women) 

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Plural forms of Pronouns I person   

               

अहम् (I)  --- वयम् (we)

      अहं भारतीय:                                वयं भारतीया:

     (I am an Indian)                     (We are Indians) 

      अहम्  अध्यापक:                     वयम् अध्यापका:

       I am a teacher)                     (We are teachers)

सर्वनामशब्दानां बहुवचनरुपाणि

Complete list of Plural forms

ते—एते– के

ता:--एता:--का:

तानि –एतानि– कानि

भवान्—भवन्त:

भवती—भवत्य:

अहम् –वयम्

********

Lesson5/3

सन्ति (ఉన్నారు /ఉన్నవి )

(asti)    -   (santi)

             अस्ति ఉన్నది /ఉన్నవి (is)  सन्ति ఉన్నవి / ఉన్నారు / (are)

        

     Singular                                                    Plural

      दीप: अस्ति దీపము ఉన్నది ( Lamp is there)           

  दीपा: सन्ति దీపములు ఉన్నవి (Lamps are there)

      पाठशाला अस्ति ( School is there)      पाठशाला: सन्ति ( Schools are there)

      पुस्तकम् अस्ति (Book is there )       पुस्तकानि सन्ति (Books are there)

      वृक्ष: अस्ति  (Tree is there)           वृक्षा: सन्ति (Trees are there)

      नदी अस्ति (River is there)            नद्य: सन्ति (Rivers are there)

      वधू: अस्ति  (Bride is there )           वध्व: सन्ति (Brides are there)

                                                         SANSKRIT SLOKA-4

पक्षिणां बलमाकाशं पातिव्रत्यं तु योषिताम्

दुर्बलानां बलं राजा  बालानां रोदनं बलम्

పక్షిణా౦ బలమాకాశం పాతివ్రత్యం తు యోషితాం

దుర్బలానాం బలం రాజా బాలానాం రోదనం బలం

          Sky is the strength for birds. Chastity is the strength for women.

King is the strength for weak (persons). Weeping is the strength for kids.

పక్షులకు ఆకాశమే బలం . స్త్రీలకు పాతివ్రత్యమే బలం .బలహీనులకు రాజే బలం . చిన్నపిల్లలకు ఏడుపే బలం